Dialog społeczny

Dialog społeczny to forum prezentacji stanowisk i wymiany informacji pomiędzy administracją rządową i samorządową, organizacjami pracodawców oraz pracownikami. Strony dyskutują o stosunkach zawodowych, warunkach pracy, płacach i świadczeniach socjalnych, a także o innych problemach polityki gospodarczej, czy kierunkach rozwoju będących przedmiotem zainteresowania i kompetencji wszystkich stron.

Dialog społeczny może przybierać różne formy:

1. Negocjacji
Uczestniczą nich zazwyczaj partnerzy społeczni, ale na szczeblu krajowym bierze w nich udział również trzecia – rządowa – strona. Celem negocjacji jest zwykle osiągnięcie kompromisu, który będzie gwarancją pokoju społecznego. Rokowania mogą także dotyczyć spraw merytorycznych i wzajemnych relacji między stronami. Ich wynikiem powinna być umowa wiążąca wszystkie strony negocjacji.

2. Konsultacji
Angażują tych samych uczestników, co negocjacje, ale nie muszą prowadzić do zawarcia porozumienia, chociaż strony zazwyczaj honorują ich wynik.

3. Opiniowania
Przedstawiciele administracji państwowej występują z inicjatywą, aby poznać opinie związków zawodowych i organizacji pracodawców o polityce rządu. Stanowiska partnerów społecznych nie są bezwzględnie wiążące dla rządu. Zasady opiniowania są jednak najczęściej uregulowane przepisami prawa, które również określają, w jakich sprawach rząd jest zobowiązany do zasięgnięcia opinii.

4. Informowania
Przedstawiciele administracji państwowej przekazują partnerom społecznym informacje, bądź z własnej inicjatywy, bądź na wniosek zainteresowanych stron. Przedstawienie informacji nie wiąże się z obowiązkiem wysłuchania stanowiska strony, ale często stosowaną praktyką jest możliwość zadawania dodatkowych pytań oraz przeprowadzenie krótkiej dyskusji.

Warunki powodzenia dialogu społecznego:

Po pierwsze, organizacje pracowników i pracodawców uczestniczące w dialogu powinny być w pełni niezależne. Powinny również posiadać odpowiednie struktury na poziomie ogólnopolskim, reprezentatywne i zdolne do przenoszenia zawartych ustaleń na niższy poziom organizacji. Wreszcie grupy społeczne, w których imieniu występują organizacje pracowników i pracodawców, powinny ich do tego upoważnić.

Po drugie, relacje między partnerami powinna charakteryzować względna równowaga – nie może dochodzić do sytuacji, kiedy jedna ze stron dominuje drugą. Dlatego też uczestnicy dialogu powinni być równi wobec prawa. Ponadto, strony powinny kierować się zasadami wzajemnego zaufania, poszanowania oraz prowadzenia dialogu w dobrej wierze. Powinny być także nastawione na zawarcie kompromisu – przy dużej rozbieżności stanowisk – przynajmniej w kwestiach podstawowych. Wreszcie, muszą być gotowe do przestrzegania zawartych porozumień.

Po trzecie, dialog powinien dotyczyć spraw otwartych do dyskusji – poruszane zagadnienia nie mogą być uregulowane jednostronnie przez państwo. Zasady, według których jest prowadzony, powinny być jasno określone i zaakceptowane przez strony. Nie mogą stać w sprzeczności z obowiązującymi przepisami. Istotne jest także zbudowanie odpowiednich struktur, instytucji dialogu oraz zapewnienie na odpowiednim poziomie jego obsługi merytorycznej i logistycznej.

Na podstawie informacji Ministerstwa Gospodarki i Pracy