Odzież i tekstylia – certyfikaty

W ramach projektu „Kupuj odpowiedzialnie ubrania” Polska Zielona Sieć przeprowadziła analizę certyfikatów obejmujących swym zakresem cały (lub fragmenty) łańcucha produkcji tekstyliów. Poniżej przedstawiamy najważniejsze wyniki tej pracy i najważniejsze znaki obecne na rynku polskim i europejskim.

Certyfikaty i znaki określające ekologiczną i społeczną odpowiedzialność w branży tekstylno-odzieżowej mają na celu pomagać konsumentom w dokonywaniu świadomych wyborów, a producentom podejmować kierunki odpowiedzialnej produkcji. Niestety ich mnogość i wieloaspektowość, wynikająca ze skomplikowanego łańcucha produkcji odzieży, stawia przed konsumentami i producentami  trudne zadanie jakim jest zrozumienie co kryje się za tymi znakami.

Bawełna certyfikowana Fairtrade

Certyfikat Fairtrade kojarzony jest głównie z żywnością, ale posiada także swój odpowiednik odnoszący się do produkcji surowej bawełny. Nie certyfikuje on gotowej odzieży lecz tylko surowiec – bawełnę, zapewniając, że spełnia ona bardzo restrykcyjne standardy – przede wszystkim społecznie, ale także te związane z ochroną środowiska.

Standardy społeczne: Znak Fairtrade gwarantuje, że drobni producenci oraz rolnicy bawełny w krajach Globalnego Południa zostali wynagrodzeni w sposób, który pozwala im na godne życie. W ramach systemu Fairtrade pośrednicy zobowiązani są  do utrzymywania długookresowych relacji handlowych z producentami, udzielania im kredytów na preferencyjnych warunkach oraz corocznego wypłacania specjalnej premii społecznej (tzw. Premia Fairtrade), co pozwala na długofalowe planowanie i inwestowanie w rozwój regionalny w krajach producenckich. Wszyscy pracownicy (także ci zatrudniani na umowy czasowe) mają zagwarantowane następujące warunki pracy: wolność zrzeszania się (prawo do łączenia się w związki zawodowe), regularne wypłaty, szkolenia oraz przestrzeganie określonych standardów BHP. Fairtrade wyklucza także pracę dzieci [1] oraz wszelkie formy dyskryminacji: m.in. ze względu na płeć, rasę, religię etc.

Standardy ekologiczne: Rolnicy objęci systemem Fairtrade zmuszeni są do stopniowego wprowadzania bardziej zrównoważonej gospodarki rolnej. Wytyczne dla nich obejmują między innymi: zakaz stosowania genetycznie modyfikowanej bawełny, zrównoważoną gospodarkę wodną czy ograniczenie pestycydów do poziomu nie prowadzącego do degradacji czy pustynnienia gleby. Warto pamiętać, że na dzień dzisiejszy 45% bawełny Fairtrade stanowi bawełna ekologiczna.

Fair Wear Foundation

Fair Wear Foundation (FWF) to inicjatywa wielostronna [2], która powstała w Holandii na skutek działań Clean Clothes Campaign. Znak ten nie jest certyfikatem, a raczej informacją o przynależności firmy do FWF. Firma, która staje się członkiem FWF zobowiązana jest do stałego poprawiania warunków pracy we wszystkich fabrykach dla niej produkujących. FWF kontroluje cały łańcuch dostaw (poza produkcją materiału), co w praktyce oznacza, że skupia się na fabrykach szyjących ubrania. Kontrole odbywają się głównie w krajach Globalnego Południa. W przypadku wykrycia naruszeń standardów, firma otrzymuje stosunkowo krótki (ale realny) czas na poprawę. Jeśli sytuacja nie zostaje naprawiona firma zostaje wykreślona z listy członków FWF. Co istotne FWF uwzględnia w swoich standardach kontekst lokalny, co pozwala na lepsze dostosowanie standardów do każdej sytuacji, nie oznacza to jednak, że standardy te są względne i łatwe do zakwestionowania. Ze względu na dość wysoki koszt przynależności do tej inicjatywy, małe firmy stworzyły specjalną platformę Clean & Unique, która przynależy do FWF, w ramach której dzielą się składką członkowską i wzajemnie wspierają.

Standardy społeczne: Najważniejsze kryterium przynależności do FWF odnosi się do płac – pracownicy wszystkich fabryk muszą otrzymywać pensję pozwalającą na życie, tzw. living wage (zazwyczaj jest ona znacznie wyższa niż ustawowa pensja minimalna). Pozostałe standardy, które muszą zostać spełnione by firma mogła pozostać członkiem FWF to zakaz pracy przymusowej, pracy dzieci, wszelkich form dyskryminacji, swoboda zrzeszania się oraz bezpieczna i stabilna praca w oparciu o umowę i ograniczone godziny pracy.

Global  Organic Textile Standard (GOTS ) / Soil Association / IVN
www.global-standard.org
www.soilassociation.org
www.naturtextil.com

Global  Organic Textile  Standard (GOTS )  to najbardziej popularny w Europie certyfikat świadczący o tym, że dany produkt odzieżowy powstał z poszanowaniem środowiska. Odnosi się do produktów wykonanych z materiałów naturalnych. Standardy GOTS obejmują cały łańcuch produkcji, tak więc jego obecność na produkcie gwarantuje, że od pola do sklepu produkt powstawał w sposób zrównoważony i ekologiczny.  Istniejący na rynku Wielkiej Brytania certyfikat Soil Association  oraz w Niemczech IVN przyjęły standardy równoznaczne ze standardami GOTS, tak więc obecność tych znaków na produkcie oznacza przestrzeganie przez firmę tak samo restrykcyjnych kryteriów jak to ma miejsce w przypadku znaku GOTS [3].  Wszystkie te certyfikaty nadawane i weryfikowane są przez niezależne instytucje.

Standardy ekologiczne: Znak GOTS świadczy o tym, że 95% produktu powstało z surowców naturalnych pochodzenia ekologicznego (spełniających standardy rolnictwa ekologicznego). W wyjątkowych sytuacjach (np. w odniesieniu do skarpetek, strojów sportowych itp.) GOTS dopuszcza zmniejszoną do 70%  zawartość ekologicznych surowców w końcowym produkcie.  Wtedy, producent ma obowiązek umieścić informację dotyczącą poziomu zawartości ekologicznego surowca (np. „wytworzone w 70% z bawełny ekologicznej”) . W żadnym jednak przypadku  brakujących surowców nie mogą stanowić niecertyfikowane materiały naturalne, które mogłyby zostać wyprodukowanie w ramach rolnictwa ekologicznego (np. bawełna konwencjonalna). Dodatkowo przy produkcji tekstyliów obowiązuje całkowity zakaz stosowania PVC, niklu oraz chromu, a także wielu innych substancji chemicznych. Na przestrzeni całego łańcucha produkcji musi być prowadzona zrównoważona gospodarka wodna, poprzez  stosowanie oczyszczalni i zamkniętego obiegu wody. Jest to szczególnie istotne w przypadku tkanin takich jak len, czy bawełna, które przędzone są na mokro [4].

Standardy społeczne: Certyfikat GOTS nie jest standardem społecznym.  Jednakże uwzględnione w nim zostały kryteria odnoszące się do standardów Międzynarodowej Organizacji Pracy, które gwarantują wolność zrzeszania się, regularne wypłaty dla pracowników, przestrzeganie zasad BHP,  ograniczenie nadgodzin do 12 godzin/tydzień, możliwość stałego zatrudnienia. a także zakaz pracy dzieci i wszelkich form dyskryminacji.

Eco label

Certyfikat Ecolabel nadawany jest wielu różnym grupom produktów takim jak: sprzęt RTV i AGD,  kosmetyki, środki czystości a także tekstylia i odzież. W przypadku tekstyliów standardy obejmują zarówno materiały naturalne jak i sztuczne.

Standardy ekologiczne: Certyfikat ten nie gwarantuje, że produkt powstał z surowców wyprodukowanych w ramach standardów rolnictwa ekologicznego. Zapewnia on zaś, że ilość substancji niebezpiecznych dla ludzi i środowiska w surowcu jest ograniczona do minimum. Jeśli produkt składa się z minimum 50% surowców ekologicznych, zawartość substancji nie podlega dalszej weryfikacji. Standard przywiązuje znaczną wagę do zrównoważonej produkcji, w tym do do zrównoważonej gospodarki wodnej i odpadami.

Jak z wynika z przedstawionych przykładów nie istnieje jeden certyfikat gwarantujący, że dany produkt powstał z zachowaniem odpowiednich standardów ekologicznych i społecznych.  Same organizacje certyfikujące dostrzegają ten problem i podejmują dyskusję na temat możliwości stworzenia takiego holistycznego znaku. Do tego czasu konsumentom i markom pozostaje albo wybór jednego znaku, najbliższego ich światopoglądowi czy misji, albo wielu znaków, co niestety przekłada się na wzrost kosztów produktu.

Więcej: www.ekonsument.pl/ubrania

Autorki: Zuzanna Zajczenko i Maria Huma, Polska Zielona Sieć

[1] Ok. 1 miliona dzieci rocznie pracuje przymusowo przy zbiorach niecertyfikowanej bawełny w Uzbekistanie. Pracę te wykonują w czasie przeznaczonym na edukację co skraca o ok. 2 miesiące ich rok szkolny. (źródło: http://www.ejfoundation.org).

[2] Inicjatywy wielostronne (Multi-stakaholder Initiatives, MSI) – stanowią fora zrzeszające firmy, związki zawodowe i organizacje społeczne. Ustanawiają one wspólne kodeksy postępowania, przeprowadzają niezależne, niezapowiedziane i zewnętrzne kontrole w fabrykach zrzeszonych firm oraz sporządzają raporty dostępne dla szerokiej opinii społecznej.

[3] Warto tu wspomnieć, że aby otrzymać certyfikat IVN Best firma musi spełnić jeszcze bardziej restrykcyjne kryteria. IVN Best oznacza, że produkt powstał w 100% z materiału (materiałów) ekologicznych.

[4] Na produkcję 1 kg bawełny konwencjonalnej (ok. 2 pary spodni), w zależności od regionu świata, zużywane jest 10,000-17,000 litrów wody (źródło: Enviromental Justice Foundation).