Przestrzeganie praw człowieka dotyczy wszystkich firm

Przestrzeganie praw człowieka w ramach prowadzenia działalności gospodarczej jest podstawowym elementem etycznego biznesu i wspólną odpowiedzialnością firm, państw oraz podmiotów społecznych, które powinny współpracować na rzecz przeciwdziałania ich łamaniu. Różne rozumienie poczucia odpowiedzialności firm, brak dobrze funkcjonujących mechanizmów zaradczych oraz naprawczych w zakresie naruszeń praw człowieka to nadal kluczowe wyzwania związane z tym zagadnieniem.

Dla firm naruszenia w tym zakresie to kolejne ryzyko biznesowe, które powinny przewidzieć przeprowadzając m.in. due diligence praw człowieka – to główne wnioski analizy tematycznej „Biznes i prawa człowieka: czas na pragmatyzm„, przygotowanej przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Łamanie praw człowieka (poprzez np. unikanie ubezpieczania pracowników czy wykorzystywanie mechanizmów korupcyjnych) może się w krótkim okresie danej firmie czy państwu wręcz opłacać. Problemem jest także różne rozumienie poczucia odpowiedzialności i wymagań wobec biznesu – te sektory, które opinia publiczna intuicyjnie wiąże z zagrożeniami dotyczącymi praw człowieka np. wydobywczy, naftowy, handel bronią, przeważnie mają większą świadomość swojego wpływu w tym obszarze.

Sytuacja w przypadku branż, których połączenie z kwestiami praw człowieka nie jest już tak oczywiste, np. sektora bankowego czy branży motoryzacyjnej jest mocno zróżnicowana. Wyzwanie stanowi też coraz bardziej złożony i globalny sposób prowadzenia działalności gospodarczej. Rosnąca liczba dostawców i outsourcing może ograniczać wiedzę firmy na temat jej faktycznego wpływu na otoczenie – co oczywiście nie zwalnia jej od odpowiedzialności za ewentualne negatywne następstwa braku takich informacji – mówi Mirella Panek-Owsiańska, Prezeska Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Działania firm mogą stać się bezpośrednim powodem naruszenia praw człowieka na przykład, poprzez narażanie pracowników na pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia bez zapewnienia im niezbędnych środków bezpieczeństwa czy chociażby poprzez dyskryminujące założenia rekrutacji.  Możliwe jest także powiązanie firmy z naruszeniem praw człowieka poprzez jej produkty i usługi,  udzielanie pożyczek przedsiębiorstwom, których działania mogą powodować naruszanie praw człowieka czy wykorzystywanie do produkcji podzespołów i surowców pochodzących z nielegalnych źródeł (np. drewno) lub takich, które są przedmiotem konfliktu (np. diamenty czy minerały).

W czerwcu 2011 roku Rada Praw Człowieka ONZ przyjęła pierwszy dokument w całości poświęcony prawom człowieka w kontekście działalności gospodarczej – Wytyczne ONZ dot. biznesu i praw człowieka. Nie nakładają one żadnych nowych obowiązków na państwa lub biznes, ale podkreślają znaczenie ich współpracy i dialogu na rzecz wypracowywania skutecznych rozwiązań w zakresie praw człowieka.

Również Polska zobowiązała się do opracowania Krajowego Planu Wdrażania Wytycznych. Unia Europejska już stworzyła wytyczne dla małych i średnich przedsiębiorstw, w planie są też wskazówki sektorowe dla: agencji rekrutacyjnych i pośrednictwa pracy, ICT oraz sektora wydobywczego (ropy i gazu).

Z interpretacji Wytycznych ONZ wynika, że zagrożenie naruszenia praw człowieka powinno być traktowane jako kolejny element ryzyka biznesowego. Dokument rekomenduje stworzenie polityki ochrony praw człowieka i wprowadzenie procedur jej przestrzegania w tym realizowanie tzw. due diligence także w zakresie praw człowieka. Proces ten, aby był skuteczny powinien brać pod uwagę negatywne oddziaływanie na prawa człowieka zarówno poprzez bezpośrednią działalność, jak i produkty/usługi oraz relacje biznesowe a także być dostosowany do wielkości przedsiębiorstwa, możliwego ryzyka (np. związanego z krajem operowania) oraz charakteru i kontekstu jego działania.

Analiza „Biznes i prawa człowieka: czas na pragmatyzm” to kolejna publikacja tematyczna Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Celem cyklu, w ramach którego jest prezentowana  jest dostarczenie podstawowych informacji na wybrany temat w zwięzłej i przystępnej formie oraz przedstawienie różnych punktów widzenia, które pojawiają się w dyskursie publicznym. Analiza wskazuje również, dlaczego dany temat może być istotny dla przedsiębiorstw oraz na jakie aspekty powinny one zwrócić uwagę w kontekście realizacji ich strategii CSR.