Kim jesteśmy
Współpraca
Programy
Konkursy
Baza wiedzy
Artykuł powstał na podstawie pracy dyplomowej przygotowanej pod kierunkiem M. Panek-Owsiańskiej na studiach podyplomowych z zakresu Społecznej odpowiedzialności biznesu w Wyższej Szkole Europejskiej im. Ks. Józefa Tischnera w Krakowie.
Zrównoważony rozwój, odpowiedzialny biznes, formy zaangażowania społecznego przedsiębiorstw na rzecz otoczenia – dzisiaj prawie każde duże przedsiębiorstwo i korporacja prowadzi działania społecznie odpowiedzialne. W małych i średnich firmach są one prowadzone z mniejszym rozmachem i na mniejszą skalę, czasami wręcz zaniedbywane ze względu na koszty jakie generują lub ze względu na stanowisko szefów tych firm – najczęściej właścicieli – którzy uważają je za zbyteczne i nie przynoszące efektów. Ale czy tak jest na pewno?
W 2006 roku Komisja Europejska ogłosiła „Europejski sojusz na rzecz społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw”, w którym przypomniała, że „ważnym czynnikiem zwiększenia potencjału rozwojowego gospodarki europejskiej jest wzmacnianie przedsiębiorstw poprzez tworzenie lepszych warunków do realizacji zasad odpowiedzialnego biznesu i aktywne promowanie dobrych przykładów.”[1] W dokumencie tym wyraźnie podkreślono także „związek odpowiedzialności biznesu z jego konkurencyjnością.”[2] Inaczej mówiąc biznes powinien angażować się w działania społecznie odpowiedzialne, bo prowadzi to do wzrostu konkurencyjności i czyni firmę atrakcyjną na rynku gospodarczym.
Odnosi się to także do sektora drobnej wytwórczości, który mimo niewielkiego zasięgu terytorialnego i lokalnego działania, może także stać się liderem CSR w swoim otoczeniu. Może także podnieść swoją konkurencyjność na rynku gospodarczym, nawet jeżeli jest to rynek ograniczony terytorialnie i produkcyjnie.
W jaki sposób przedsiębiorstwo powinno budować trwałą przewagę konkurencyjną? Jedną z możliwości jest angażowanie się firmy w działania społecznie odpowiedzialne. Odbywać się to może poprzez oddziaływanie zewnętrzne – na społeczność lokalną, klientów, kontrahentów, czy środowisko naturalne oraz oddziaływanie wewnętrzne – na pracowników i samą firmę. CSR przynosi korzyści i wpływa na konkurencyjność MŚP poprzez:
Społeczna odpowiedzialność firmy musi być powiązana z jej codzienną działalnością, profilem działania, wzmocni to jej reputację i wizerunek. Wzrost reputacji i dobry wizerunek przekładają się na zwiększenie zadowolenia klientów, to prowadzi do wzrostu sprzedaży, a za tym idą większe zyski przedsiębiorstwa.
Zysk jest celem każdego działania i efektem wzrostu konkurencyjności. Poprzez społeczną odpowiedzialność biznesu zwiększa zatem się konkurencyjność firmy, co daje korzyść w postaci większego zysku. Ponadto „realizacja strategii społecznej odpowiedzialności staje się atutem odróżniającym przedsiębiorstwo od konkurentów, a więc jest źródłem przewagi konkurencyjnej.”[4] Konkurencyjna firma umacnia swoją pozycję na rynku, a stosowanie koncepcji CSR korzystnie wpływa na kreowanie zysków, motywację pracowników i jest asumptem do dalszych pozytywnych działań. Moje powyższe wywody pragnę poprzeć konkretnymi przykładami dobrych praktyk społecznej odpowiedzialności biznesu stosowanymi przez małe i średnie przedsiębiorstwa z województwa śląskiego. Ograniczyłam się tylko do tego regionu, ze względu na łatwość dostępu do informacji z „pierwszej ręki”, tzn. uzyskanych bezpośrednio od właścicieli i kadry zarządzającej. Wynika to z faktu mojego miejsca zamieszkania, ale przede wszystkim pracy w organizacji pracodawców zrzeszających firmy z sektora MŚP ze Śląska. Na podstawie przedstawionych poniżej przykładów pragnę wykazać, że małe i średnie firmy doskonale sobie radzą z koncepcją CSR. Stosują ją w codziennym, zawodowym życiu, chociaż nie określają tego tą nazwą, nie tylko dlatego, że to skrót od angielskiego, obcobrzmiącego pojęcia, oni nie używają nawet określenia społeczna odpowiedzialność biznesu, dla nich to co robią jest naturalnym, ludzkim odruchem serca lub często powinnością wynikającą z funkcjonowania w otoczeniu, środowisku, społeczeństwie.
Piekarnia – cukiernia Antoni Bończyk z Katowic jest firmą rodzinną, wielopokoleniową, funkcjonującą na śląskim rynku od 1971 roku. Dewizą zakładu jest smak i tradycja. Zakład gwarantuje używanie tradycyjnych receptur, przepisów domowych oraz stosowanie nowości ze światowych imprez cukierniczo-piekarniczych. Firma zatrudnia 65 osób.
Od lat działa na miejscowym rynku, od lat też wspiera potrzebujących i pomaga ubogim, skrzywdzonym przez los. Do organizacji stale wspieranych przez Firmę BOŃCZYK należą:
Powyższym organizacjom i stowarzyszeniom Piekarnia – Cukiernia przekazuje nieodpłatnie swoje wyroby. Dodatkowo wspiera finansowo Fundację Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”, a przekazane środki kierowane są na leczenie i rehabilitację ciężko chorych lub skrzywdzonych przez los dzieci. Właściciel firmy – Pan Antoni Bończyk nie pozostaje także obojętny na ochronę środowiska. W jego zakładach piekarsko-cukierniczych w większości funkcjonują ekologiczne piece. W starych, jeszcze niewymienionych, używane jest wyłącznie ekologiczne paliwo. Nowatorskim rozwiązaniem w firmie jest tzw. EkoBlok. Jest to urządzenie, które absorbuje szkodliwe substancje zawarte w spalinach gazowych i olejowych pochodzących z pieców piekarniczych. Zainstalowanie tego urządzenia w nowoczesnej piekarni eliminuje wszelką instalację kominową. Zarówno spaliny jak i para wodna wprowadzane są do EkoBloku, natomiast na zewnątrz piekarni wyprowadzane jest czyste powietrze o temperaturze do 50° C.
G.T. Sobala sp.j. Grażyna i Tadeusz Sobala z Wodzisławia Śląskiego to również firma rodzinna działająca w branży piekarsko-cukierniczej. Istnieje na rynku od 1978 roku i zatrudnia 53 osoby. Firma kilka razy w ciągu roku przekazuje swoje wyroby piekarsko-cukiernicze na cele charytatywne. To udokumentowana działalność dobroczynna, która skierowana jest do następujących ośrodków:
Firma G.T. Sobala posiada własną, w pełni przez siebie sponsorowaną amatorską drużynę piłkarską, która obecnie gra w IV lidze na terenie powiatu wodzisławskiego. Firma kupuje stroje piłkarskie, wynajmuje boisko, organizuje imprezy integracyjne dla drużyny. Godnym podkreślenia jest fakt współpracy firmy ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym w Wodzisławiu Śląskim. Współpraca ta polega na organizowaniu przez firmę bezpłatnych warsztatów dla wychowanków ośrodka na miejscu, w zakładzie. Uczniowie uczestniczą w pokazach, na których zapoznają się z techniką wyrabiania ciasta, pieczenia chleba, przygotowywania słodkich wypieków, a potem sami mogą naukę wprowadzać w czyn, pod czujnym okiem fachowców – technologów z firmy. Warsztat, w celach edukacyjnych, udostępniany jest także innym szkołom.
Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna „Przełom” w Mikołowie-Bujakowie istnieje na lokalnym rynku od 1953 roku. Zatrudnia 90 pracowników. Zajmuje się szeroko pojętą produkcją żywności – produkuje tradycyjne wyroby rzeźniczo-wędliniarskie. Ich produkty są czyste ekologicznie, wytwarzane w całości w sposób naturalny – zgodnie z zasadą od pola do widelca. Spółdzielnia stale wspiera – finansowo i w wyrobach – trzy okoliczne kluby sportowe:
Ponadto firma corocznie, na własny koszt, organizuje catering na inaugurację sezonu kulturalnego w Teatrze Małym w Tychach. Doraźnie wspiera okoliczne przedszkola, szkoły i Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej w Mikołowie.
Ważnym aspektem działania Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej jest ochrona środowiska. Zarząd Spółdzielni za priorytet swojej działalności postawił sobie ekologię. Przykładem ekologicznych działań jest budowa, na własny koszt, oczyszczalni ścieków. W trakcie procesu oczyszczania ścieków – głównie z ubojni i masarni – dochodzi do pełnej filtracji zanieczyszczeń. W efekcie końcowym do rzeki spływa czysta woda, spełniająca wszystkie normy fizyko-chemiczne. Firma na własny koszt, celem monitoringu, co dwa miesiące, przeprowadza badania wody odpływającej do rzeki. Przez okres 5 lat działalności oczyszczalni nie zdarzyło się, aby odpływ ten przekroczył normy środowiskowe. Produktem ubocznym powstającym w trakcie oczyszczania odpadów jest osad, który podlega oczyszczaniu biologicznemu przez bakterie (w tej oczyszczalni nie stosuje się środków chemicznych). Z tego osadu odwirowuje się wodę, zostaje sucha masa, która zmienia się w granulat. Granulat ten dodaje się do obornika i w takiej formie leżakuje to przez pół roku. Po tym okresie powstaje nawóz, który służy do nawożenia pól uprawnych (ze zbożem, kukurydzą, rzepakiem). Godne podziwu, warte naśladowania.
Ale to nie wszystko. Firma zajmuje ogromny obszar (nie licząc pól uprawnych, których jest około 600 ha) i na własny koszt, z własnej nieprzymuszonej woli, bez nacisków władz, Spółdzielnia zalesia stopniowo niezagospodarowane połacie ziemi. Sadzi drzewa – liściaste i iglaste. Wiem, bo byłam tam i widziałam to na własne oczy. To kolejne działanie warte uwagi i godne polecenia.
Zakład Przetwórstwa Mięsnego Małgorzata Kuś z Rudy Śląskiej jest rodzinnym zakładem produkcyjnym o wielopokoleniowej tradycji wędliniarskiej. Początki działalności zakładu sięgają 1914 roku, ale w obecnym stanie i pod aktualnym kierownictwem firma działa od 1990 roku. Zatrudnia obecnie 53 pracowników. Motto firmy to: „Jakość jest wtedy, kiedy wraca do nas klient, a nie produkt.”
Ta jakość działania jest widoczna także w działalności pani Małgorzaty Kuś na rzecz potrzebujących, a przede wszystkim swoich pracowników i ich rodzin. Przez nich jest ceniona, szanowana i … kochana za uczciwość, rzetelność, fachowość, a przede wszystkim za wrażliwość i dobre serce. W firmie KUŚ panuje iście rodzinna atmosfera. Pracownik jest zawsze na pierwszym miejscu – organizuje się dla nich rodzinne zabawy i festyny, zawsze pamięta o ich urodzinach i szczególnych rodzinnych uroczystościach. Pracownicy wiedzą, że zawsze mogą liczyć na wsparcie i pomoc pracodawcy. Sami mówią o Pani Małgorzacie: „Jest ona wymagającą szefową, ale zawsze znajdzie czas dla swoich pracowników i chętnie pomoże”. A ludzie z dzielnicy twierdzą, że: „Państwo Kuś to Ludzie – Instytucja!!! Instytucja której celem jest nie tylko pomyślność firmy ale dobro całego Orzegowa” (dzielnica Rudy Śląskiej, w której znajduje się Zakład, przyp. autora).
Państwo Kuś pomagają także potrzebującym z bliższej i dalszej okolicy. Stale wspierają:
Oprócz pomocy na rzecz osób pokrzywdzonych i potrzebujących, firma KUŚ wspiera działalność kulturalną i sportową. Sponsoruje:
ZPM Małgorzaty Kuś, za swoją działalność charytatywną został laureatem nagrody „SERCEM I GESTEM” nadawanym przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rudzie Śląskiej. Firma nabyła także pierwsze złote serduszko Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy w Rudzie Śląskiej w 2000 roku.
Atelier urody „Romuald” Jadwiga i Romuald Żłobińscy z Chorzowa to salon fryzjerski nierozerwalnie związany z Chorzowem i od momentu swego powstania mieszczący się w tej samej siedzibie. Jest firmą rodzinną, wielopokoleniową, istniejąca na rynku od 1928 roku, a od 1976 roku prowadzoną przez Pana Romualda wraz z małżonką Jadwigą. Obecnie firma otworzyła drugi salon, oczywiście w Chorzowie i aktualnie zatrudnia 10 osób.
To kolejna mała firma, która swoją działalnością charytatywną i szeroko pojętą filantropią potwierdza tylko moje przekonanie, że mały też może być odpowiedzialny.
Właściciele firmy od lat działają na rzecz Stowarzyszenia Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Oddział w Chorzowie. Motorem napędowym tego porywu serca jest Pani Jadwiga Żłobińska. To dzięki jej inicjatywie, 20 lat temu, przy Stowarzyszeniu powstały Warsztaty Terapii Zajęciowej, które nadal aktywnie wspiera – pracą i finansami. Pani Jadwiga przez 10 lat była prezesem Stowarzyszenia, obecnie nadal działa w nim jako członek. Dzięki jej zaangażowaniu wiele osób – dzieci, młodzież i dorośli upośledzeni umysłowo – znalazło miejsce w życiu i sens istnienia.
Pan Romuald natomiast czynnie działa społecznie, udzielając się m.in. jako wiceprezes w Chorzowskim Porozumieniu Firm i Instytucji. Porozumienie to ma na celu doprowadzenie do współpracy wszystkie stowarzyszenia i organizacje działające na terenie Chorzowa.
Patrząc natomiast od strony działalności firmy – należałoby zwrócić uwagę na szczególną formę wsparcia ludzi bezrobotnych, która polega na bezpłatnym szkoleniu osób chcących się nauczyć zawodu fryzjera. Mistrz daje wiedzę i kompetencje – uczeń swoją pracę na rzecz firmy i chęci do nauki.
Autoklinika Jerzy Paja z Rudy Śląskiej istnieje na rynku motoryzacyjnym od 1981 roku, kiedy to została założona przez jej obecnego właściciela Jerzego Paja. Obecnie, posiadając 30 letnie doświadczenie na rynku samochodowym, zatrudnia 24 osoby i oferuje swoim klientom kompleksową obsługę w szerokim zakresie napraw blacharsko-lakierniczych. Świadczone usługi poparte są wysoko wykwalifikowanym i doświadczonym personelem jak i nowoczesnym sprzętem.
Personel zatrudniony w zakładzie, jeżeli wyraża taką wolę i chęci, zawsze może liczyć na udział w branżowych szkoleniach specjalistycznych w całości opłacanych przez firmę.
Pan Jerzy Paja jest członkiem Rycerstwa Orderu Jasnogórskiej Bogarodzicy, dlatego szczególną estymą darzy Klasztor Ojców Paulinów Jasna Góra w Częstochowie oraz Zakon Ojców Paulinów w Krakowie na Skałce, które wspomaga materialnie.
Pan Jerzy, jako zapalony sportowiec – amator, jest także corocznym sponsorem Międzynarodowego Rudzkiego Biegu 12-godzinnego. A za wsparcie na rzecz sportu zdobył tytuł „RUDZKIEGO MECENASA SPORTU” (wyróżnienie nadawane przez „Wiadomości Rudzkie”. tygodnik społeczno-kulturalny, przyp. autora).
Ochrona środowiska jest istotnym czynnikiem strategii firmy. Przekłada się to na konkretne działania polegające m.in. na tym, że w zakładzie stosuje się od 3 lat wyłącznie lakiery wodne (rozcieńczane wodą), zupełnie nieszkodliwe dla otoczenia. Jest to ważny element ochrony środowiska w zakładzie lakierniczym, w którym lakiery są podstawą działalności. Ponadto firma na własny koszt zainstalowała w firmie wymienniki ciepła. Są to urządzenia, które służą do ogrzewania ciepłej wody użytkowej za pomocą wymiennika wchodzącego w skład budowy ogrzewacza, przez który przepływa woda do podgrzania. W tym przypadku woda podgrzewana jest przez ciepło pochodzące z komory lakierniczej.
Autoklinika z Rudy Śląskiej należy do Klubu Czystego Biznesu. Przynależność do tego klubu gwarantuje, że firma przechodzi okresowe przeglądy ekologiczne i ma stworzoną politykę środowiskową. Z powyższych przykładów jednoznacznie wynika, że społeczna odpowiedzialność jest także domeną małych i średnich przedsiębiorstw. Analizując zaprezentowane firmy nasuwa się parę wniosków. Po pierwsze – są to w większości firmy rodzinne, wielopokoleniowe, o dużych tradycjach rzemieślniczych. Po drugie – zakłady te mogą poszczycić się przynajmniej kilkunastoletnią historią swego istnienie, żadne z nich nie powstało „wczoraj”, czy „przedwczoraj”. Po trzecie – właściciele wszystkich tych firm prowadzą swój biznes w miejscu swojego zamieszkania lub w jego bliskiej okolicy, ewentualnie, jak w jednym przypadku, miejscu swego pochodzenia, są więc integralną częścią otoczenia, społeczności lokalnej, z której się wywodzą lub żyją z nią od wielu lat, są z nią zasymilowani. I wreszcie po czwarte – pomagają, uznając to za swój obowiązek i powinność, płynącą z głębi serca, nie z konieczności bycia dobroczyńcą lub dlatego, że tak wypada. Wszystko to składa się na obraz społecznie odpowiedzialnego przedsiębiorcy, który dba o swoje otoczenie, swoich pracowników i środowisko. I odnosi się to nie tylko do przedstawionych zakładów, ale do zdecydowanej większości małych i średnich firm funkcjonujących w naszym kraju, które przez to stają się konkurencyjne, doceniane przez klientów i liczące się dla kontrahentów. Można śmiało rzec, że stają się swoistymi potentatami w swojej branży na lokalnym rynku gospodarczym.
Pragnę jeszcze zwrócić uwagę na jeden aspekt – wszyscy moi rozmówcy opowiadali o swoich społecznie odpowiedzialnych akcjach z ogromnym zawstydzeniem, wręcz zażenowaniem, podkreślając fakt, że to co robią, to robią sami od siebie i sami dla siebie, nie oczekując splendoru, chwały i nie chcą tego rozgłaszać. Oni nie zabiegają o tytuły i wyróżnienia, chcą pomagać, bo wierzą, że to ich obowiązek wobec innych, bo jak powiedział Napoleon Bonaparte: „Wszystko umiera, jedynie pamięć dobrych uczynków nie ginie.”
[1] Kuraszko I., Panek-Owsiańska M., Rok B., Zadrożna K., CSR w firmie – zysk dzięki odpowiedzialności, 2007. Źródło: http://www.csr-in-smes.eu/ (znalezione 10 maja 2011 roku) [2] Tamże. [3] Tamże. [4] Adamczyk J. Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2009, s. 117.
Magister politologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz absolwentka dwóch kierunków studiów podyplomowych: Marketing i Public Relations w Akademii Ekonomicznej w Katowicach oraz Społeczna Odpowiedzialność Biznesu w krakowskiej Wyższej Szkole Europejskiej. Od urodzenia związana ze Śląskiem – tutaj się urodziła, tuta mieszka i pracuje w Izbie Rzemieślniczej oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach, która, jako organizacja samorządu gospodarczego i organizacja pracodawców, zrzesza małe i średnie przedsiębiorstwa. Dzięki współpracy przy realizacji projektów unijnych z zakresu społecznej odpowiedzialności w biznesie zainteresowała się tą tematyką i pragnie ją rozwijać i przekładać na praktykę. Dzięki kontaktom zawodowym z sektorem MŚP jest blisko ich problemów i ma bezpośrednią możliwość działania w tym sektorze gospodarki, co zaowocowało między innymi tematem jej pracy dyplomowej na studiach z zakresu CSR.