Kim jesteśmy
Współpraca
Programy
Konkursy
Baza wiedzy
Autor: dr Cezary Mech, Prezes Agencji Ratingu Społecznego sp. z o.o.
Pomimo tego, że tak wiele firm deklaruje przestrzeganie zasad odpowiedzialnego biznesu, to często fundusze i zarządzający ryzykiem nie są w stanie dotrzeć do publicznych informacji potwierdzających pełne przestrzeganie tych zasad.
Kryzys ekonomiczny narzucił pytanie o dodatkowe kryteria, które zmniejszą ryzyko finansowe podmiotów inwestujących w spółki giełdowe. Inwestowanie społecznie odpowiedzialne uwzględniające czynniki ESG przyniosło taką alternatywą.
Rzetelne informowanie przez firmę o swoich działaniach i sytuacji jest niezwykle istotnym elementem budowania zaufania przez firmę, a zaufanie klientów jest niezbędne do realizacji długookresowych strategii firmy.
Odpowiedzialne inwestowanie uwzględnia trzy kluczowe aspekty dotyczące tematyki związanej ze środowiskiem, społeczeństwem oraz ładem korporacyjnym (ESG). W tym przypadku inwestor bierze pod uwagę wymienione wyżej obszary podczas podejmowania decyzji inwestycyjnych. Uwzględnienie ich nie powinno być już postrzegane jako dodatkowe kryterium, ale powinno stawać się standardem pozwalającym na bardziej efektywne zarządzanie ryzykiem inwestycyjnym. Należy zadać sobie pytanie, czy w obecnej sytuacji gospodarczej można pominąć te, które mają istotne przełożenie na ocenę ryzyka inwestycyjnego?
Obecny kryzys ekonomiczny ukazał ograniczenia tradycyjnych czynników finansowych, branych dotychczas pod uwagę przy ocenie ryzyka związanego z emisjami instrumentów finansowych przez agencje nadające ratingi kredytowe. Dotychczasowe kryteria okazały się niewystarczające do pełnej oceny ryzyka związanego z działalnością firm w sytuacji dynamicznie zmieniającego się otoczenia w jakim przyszło im działać.
Obecnie zaistniała potrzeba uwzględnienia przez inwestorów również czynników pozafinansowych, takich jak sposób prowadzenia przez nie biznesu, nastawienie etyczne, które mogą mieć istotny wpływ na ich przyszłe funkcjonowanie oraz postrzeganie przez otoczenie, w tym przez inwestorów. Firmy, które działają przestrzegając zasad czynników ESG w biznesie to dla wielu inwestorów instytucjonalnych przedsiębiorstwa działające efektywniej i mogące dawać wyższy potencjał zwrotu. Na podstawie opublikowanych badań z 2011 r. organizacji Novethic wraz z BNP Paribas Investment Partners, wynika, iż zarządzający z szerokiej grupy europejskich krajów uwzględniają kryteria pozafinansowe, ze względu na zrównoważony rozwój, zarządzanie ryzkiem, zabezpieczanie reputacji i oczekiwane stopy zwrotu. W tym, które dotyczyło wprowadzenia kryteriów ESG w zarządzaniu aktywami, wzięło udział 250 inwestorów instytucjonalnych z 11 krajów.
Przedsiębiorstwa powinny zrozumieć jak ważne jest m.in. dla inwestorów ujęcie kwestii społecznych, etycznych, środowiskowych w ich strategiach i polityce firm. Integracja tych czynników ma ogromne znaczenie dla wizerunku i zaufania społecznego, a tym samym przyszłości przedsiębiorstw, a także możliwości i kosztów uzyskania przez nie kapitału. Teraz społeczna odpowiedzialność biznesu i zasady CSR są już nie tylko formą przewagi biznesowej, otóż te czynniki pozwalają na przywrócenie zaufania klientów i inwestorów, które zostało utracone wraz z nastaniem kryzysu gospodarczego.
Odpowiedzialność społeczna biznesu, dbanie o środowisko stały się hasłami, za którymi kryła się wartość dodana dla firm. Z tego założenia wyszli także inwestorzy na świecie, którzy postanowili inwestować, korzystając z nowych metodologii, w tym oceny emitentów, ocen czynników ESG, czyli szeroko rozumianej społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa (CSR). Zastosowanie metodologii uwzględniającej kryteria odpowiedzialności społecznej, pozwoliły na znaczne ograniczenie ryzyka inwestycyjnego dzięki zastosowaniu szerszego spektrum badanych czynników.
Raport „Financial Markets 2020″ sporządzony przez IBM Institute for Business Value (2011 r.) ukazuje konieczność restrukturyzacji całej branży zarządzających aktywami. W ten trend wpisuje się także nowe podejście do decyzji inwestycyjnych, związane z kwestiami szeroko pojętej społecznej odpowiedzialności biznesu. Czynniki te można analizować opierając się na wskazanej wyżej metodologii ESG, czyli ocenie kwestii związanych ze środowiskiem naturalnym (E od Environmental), zaangażowania społecznego (S od Social) i ładu korporacyjnego (G od Governance).
Bazując na wieloletnim doświadczeniu firmy ECPI oraz podmiotów zaangażowanych w oceny spółek pod kątem kryteriów ESG, można stwierdzić, że inwestowanie etyczne może przekładać się na efektywność ekonomiczną, a w wielu przypadkach następuje redukcja ryzyka inwestycyjnego, dając wyższy potencjał zwrotu dla inwestorów. Raport „RCM Sustainability White Paper, 2011 r.” podaje, iż inwestorzy mogli dodać 1,6% rocznie w okresie od grudnia 2005 r. do września 2010 r. do zysku z inwestycji dot. firm, które ponad przeciętną uwzględniały czynniki ESG.
Inwestowanie odpowiedzialne jest już w wielu krajach na świecie elementem głównego nurtu działalności inwestycyjnej. W Polsce ta kwestia jest jeszcze mało znana, ale stopniowo zaczyna być coraz bardziej popularna. Przede wszystkim coraz więcej osób odpowiedzialnych za inwestycje rozumie jej znacznie, a także dostrzega wynikające z jej stosowania szanse.
Rozwój idei inwestowania odpowiedzialnego mogą w dużym stopniu obrazować dane zawarte w raporcie rocznym zamieszczonym przez Principles for Responsible Investment (PRI), gdzie od 2006 r. zobrazowany jest znaczący rozwój odpowiedzialnego inwestowania. Liczba sygnatariuszy PRI wyniosła w 2011 r. ponad 900 (w 2010 r. – 784) podmiotów o łącznej wartości aktywów pod zarządem wynoszącej 30 bilionów USD. Sygnatariusze, którzy przyłączyli się do tej inicjatywy pochodzą z 49 krajów. Bycie sygnatariuszem PRI ma odzwierciedlenie w decyzjach inwestycyjnych oraz procesach przez nich przeprowadzanych.
W tej nowej sytuacji gospodarczej narzędzie jakim jest CSR stało się elementem budowy niezbędnego zaufania w pozyskiwaniu oraz utrzymaniu klientów. Komisja Europejska dostrzegła zmiany i umiejscowiła w swojej strategii podejście, iż założenia CSR wybiegają poza ramy prawne, a obecne zadanie tej polityki polega na stworzeniu otoczenia, które będzie sprzyjało dobrowolności w realizacji odpowiedzialnego zachowania przedsiębiorców. Dokument Komisji Europejskiej „Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu – 2010 r. zakłada, że „aby zbudować zrównoważoną przyszłość, musimy już teraz wyjść poza horyzont celów krótkoterminowych. Europa musi wrócić na ścieżkę rozwoju, a następnie na niej pozostać. Taki jest cel strategii Europa 2020. Jej założenia to więcej miejsc pracy i wyższy standard życia. Strategia pokazuje, że Europa może się rozwijać w sposób inteligentny i zrównoważony, może sprzyjać włączeniu społecznemu, umie znaleźć sposób na stworzenie nowych miejsc pracy i określić kierunek rozwoju naszych społeczeństw”.
Realizacja założeń odpowiedzialnego biznesu spoczywa już nie tylko po stronie tych, którzy zarządzają firmami, ale jest również ważnym czynnikiem motywującym przedsiębiorstwa do wprowadzania zasad CSR. Takie działanie wynagradzane jest zaufaniem ze strony akcjonariuszy. Wiele polskich firm deklaruje stosowanie zasad CSR w swojej działalności, zapominając jednak o transparentności i udostępnianiu informacji z tym związanych. Informowanie akcjonariuszy i opinii społecznej o wprowadzanych przez przedsiębiorstwo rozwiązaniach oraz kwestiach dotyczących jego funkcjonowania to ważny element wywiązywania się z przestrzegania zasad prowadzenia odpowiedzialnego biznesu.
Analiza raportów i dokumentów publikowanych przez emitentów wskazuje wciąż na duże problemy z pełną transparentnością i zakresem informacji publicznie dostępnych. Spółki (nawet te wchodzące w skład WIG20 czy WIG40) nie zawsze podają informacje niezbędne dla oceny ich podejścia do kwestii ekologicznych i społecznych. W przypadku dużych firm obecnych na giełdzie raportowanie ma często znacznie lepszą jakość i ułatwia pracę analitykom oraz zarządzającym ryzykiem w funduszach i podmiotach inwestujących w akcje emitentów giełdowych. Decyzje inwestycyjne, w takim przypadku mogą być łatwiejsze i bezpieczniejsze, ze względu na ilość i przejrzystość publicznie dostępnych informacji.
Pomimo tego, że tak wiele firm deklaruje przestrzeganie zasad odpowiedzialnego biznesu, to często fundusze i zarządzający ryzykiem nie są w stanie dotrzeć do publicznych informacji potwierdzających pełne przestrzeganie tych zasad. Inwestorzy zazwyczaj poszukają informacji dot. kwestii ochrony środowiska, dostosowania do wymogów regulacyjnych, kwestii społecznych i dot. relacji z pracownikami, związków zawodowych, czy ładu korporacyjnego.
Raporty społeczne są ważnym źródłem informacji dla inwestorów, jednak dokumenty publikowane przez firmy w Polsce nie zawsze zawierają wystarczające informacje, które pozwalałyby na odzwierciedlenie rzeczywistego obrazu przyjętej polityki, czy strategii odpowiedzialnego biznesu.
Przejrzystość informacji jest istotna, a deklarowanie powinno w tych przypadkach być równoznaczne z realizacją zamierzeń i rzetelnym informowaniu o swojej działalności akcjonariuszy i otoczenia. To umożliwiłoby zarządzającym funduszami podejmowanie także decyzji dotyczących odpowiedzialnego inwestowania. Transparentność i jakość informacji podawanych przez firmy oraz gotowe analizy w takim przypadku stają się niezbędnym narzędziem dla zarządzających funduszami.
Należy wskazać, że świat finansów w obliczu obecnego kryzysu potrzebuje rozszerzonej analizy, która pozwala na zapewnienie większego bezpieczeństwa podczas procesu podejmowania decyzji inwestycyjnych. Uwzględnianie czynników ESG przez inwestorów pozwala zarówno na zmniejszenie ryzyka, co dla wielu funduszy i firm jest dzisiaj priorytetem, jak i daje nadzieje na wyższe stopy zwrotu w przyszłości. Doświadczenia z bardziej rozwiniętych od polskiego rynków wskazują na fakt, że szereg spółek, które w ostatniej dekadzie popadły w istotne problemy finansowe, mimo posiadania kredytowego ratingu na poziomie inwestycyjnym, wcześniej wykluczane były z dostępnego uniwersum inwestycyjnego przez podmioty dokonujące ocen pod kątem kryteriów ESG. Zanim zatem pojawiały się ich problemy finansowe, widoczne w informacjach finansowych, wcześniej pojawiały się problemy ze sfery pozafinansowej (w tym kwestie braku właściwej transparentności informacji, przypadki zaangażowania korupcyjnego, braku właściwego corporate governance i nadzoru nad spółką ze strony akcjonariuszy itp.). Potwierdza to tezę o możliwości redukcji ryzyka inwestycyjnego dzięki wykorzystaniu informacji pozafinansowych.
70% redukcji ryzyka ratingu inwestycyjnego od 2001
(wg analizy wzrostu ECPI)
Madoff Fedder – fund
Hadingowy
§ Nie ujawnienie informacji nt zgodności
§ Słabe zarządzanie środowiskowe, społeczne i ład korporacyjny
§ Niewłaściwe praktyki związane z przestrzeganiem praw pracowniczych
Polityka środowiskowa I społeczna (brak strategi GMO, brak polityki energetycznej, brak polityki ochrony wody)
§ Niewłaściwe praktyki rynkowe
§ Niewłaściwa Polityka środowiskowa
Źródło: www.ecpigroup.com
Nie należy zatem obojętnie przechodzić obok tematu odpowiedzialnego inwestowania, tym bardziej, że sygnały dochodzące z sektora inwestycyjnego wskazują, że to się może opłacać. Wydaje się, że z jednej strony nadszedł dobry klimat do wykorzystywania w decyzjach inwestycyjnych informacji pozafinansowych, a z drugiej strony coraz więcej emitentów papierów wartościowych i innych podmiotów gospodarczych jest gotowe udostępniać publicznie tych informacji na swój temat. A to jest szansa na zaistnienie na rynku finansowym ocen emitentów opartych na kryteriach pozafinansowych w tym ratingów ESG. Dzięki współpracy Agencji Ratingu Społecznego sp. z o.o. z ECPI są już dostępne takie oceny dotyczące polskich spółek notowanych na GPW SA (wchodzących w skład WIG 20 i WIG 40) i zarządzający aktywami, mogą je wykorzystywać w swoich decyzjach inwestycyjnych od II połowy 2011 r. Powinno to sprzyjać większej przejrzystości polskiego rynku kapitałowego oraz stanowić zachętę do większej przejrzystości notowanych na nim spółek oraz do coraz szerszego stosowania przez nie zasad CSR. Społecznej odpowiedzialności nie da się zadekretować – rozwinie się tylko wtedy, gdy sami zainteresowani – zarówno przedsiębiorcy, jak i inwestorzy uznają, że to się po prostu opłaca.
Literatura:
1. Raport „ RCM Sustainability White Paper„, 2011 r., s. 1.
2. Raport Novethic, 2011 survey: European asset owners’ ESG perceptions and integration
Practices.
3. Raport „Financial Markets 2020″, IBM Institute for Business Value, 7 kwietnia 2011 r.
4. Annual Report of the PRI Initiative, 2011 r., s.4-5.
5. A renewed EU strategy 2011-14 for Corporate Social Responsibility, 2011 r.
6. www.ecpigroup.com
Dr Cezary Mech, Prezes Agencji Ratingu Społecznego sp. z o.o.
Absolwent SGPiS, w latach 1990-1994 studiował w International Graduate School of Management (IESE) w Barcelonie, gdzie ukończył studia doktoranckie o specjalności finanse i uzyskał tytuł Doctor of Business Administration (Finance) IESE/ Uniwersytet Navarry z wyróżnieniem (cum laude). W latach 1998-2002 prezes Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi. W 2001 r. wybrany pierwszym Wiceprezydentem AIOS (Stowarzyszenia Instytucji Nadzorujących Fundusze Emerytalne). W roku 2005/2006 Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów. Wiceprzewodniczący KNB i KNUiFE oraz członek KPWiG, oraz EBC (European Banking Committee), ESC (European Securities Committee), EIOPC (European Insurance and Occupational Pension Funds Committee), EFCC (European Financial Conglomerate Committee) i FSC (Financial Services Committee). W 1998 r. pełnił funkcję doradcy Premiera, a w latach 2006-08 był zastępcą szefa Kancelarii Sejmu. Był też doradcą Prezesa GUS i Prezesa NBP. Obecnie Prezes Agencji Ratingu Społecznego sp. z o.o.