Społeczny partner dla odpowiedzialnego biznesu

autor: dr Maciej Kozakiewicz

Państwo, biznes i organizacje pozarządowe muszą ponownie zdefiniować swoją tożsamość i wspierać się nawzajem, realizując ideę zrównoważonego rozwoju.

Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że stan wielu komponentów środowiska się pogarsza, bogactwa naturalne stopniowo się wyczerpują, a różnice w dochodach i poziomie życia między bogatą Północą a biednym Południem wciąż się pogłębiają.

Jedną z najważniejszych potrzeb jest wdrażanie w jak najszerszym wymiarze idei trwałego, zrównoważonego rozwoju, która może stanowić antidotum przeciw wielu narastającym problemom cywilizacyjnym. Trzy sektory: państwo, biznes i organizacje pozarządowe muszą ponownie zdefiniować swoją tożsamość i wspierać się nawzajem w celu sprostania wyzwaniom.

Niedoskonały rynek

Powstanie organizacji pozarządowych było w dużej mierze spowodowane ograniczeniami gospodarki rynkowej. Rynek jest sprawnym narzędziem alokacji w zakresie konsumpcji indywidualnej (ubranie, komputer, samochód, żywność), natomiast nie radzi sobie dobrze ze sferą, która jest przedmiotem konsumpcji zbiorowej (czyste powietrze, obrona narodowa, bezpieczeństwo).

Dobra publiczne raz wytworzone są dostępne dla wszystkich, bez ponoszenia przez nich kosztów ich wytworzenia.

Obywatele często wolą realizować potrzeby społeczne poprzez struktury pozarządowe, gdyż działania państwa bywają obarczone niezręcznością, brakiem właściwych rozwiązań i biurokracją.

Jednym z mechanizmów pokonywania niedoskonałości gospodarki rynkowej, obok działalności podatkowej państwa, może być sektor organizacji pozarządowych. Pozwalają one grupom osób połączyć siły i środki w celu stworzenia dobra zbiorowego wg ich własnego, wspólnego życzenia.

Obywatele często wolą realizować potrzeby społeczne poprzez struktury pozarządowe, gdyż działania państwa bywają obarczone niezręcznością, brakiem właściwych rozwiązań i biurokracją. Organizacje pozarządowe odgrywają znaczną rolę w upowszechnianiu zasadniczych wartości społecznych: wolności, tolerancji i solidarności.

Większość reform w społeczeństwie amerykańskim została zainicjowana w ramach sektora pozarządowego. Również w Polsce sektor ten mozolnie buduje sobie akceptację rządów i biznesu, jako partnera w zaspokajaniu potrzeb społecznych.

Praktyka sprawowania władzy w państwach zachodnich waha się między dwoma biegunami polityki społecznej: od „państwa minimalnego” (chroniącego uznane za przyrodzone człowiekowi prawo do życia, wolności i własności oraz prawo do obrony tych praw przy zachowaniu jak najniższych podatków, a życie społeczne i gospodarcze poddającego grze sił rynkowych) do „państwa opiekuńczego” (wyrastającego z założeń, że gospodarka rynkowa nie jest w stanie zaspokoić potrzeb wszystkich członków społeczeństwa, a więc państwo ma dbać nie tylko o bezpieczeństwo fizyczne, ale też o zdrowie, dobrobyt i edukację społeczeństwa, jako całości i wszystkich jego członków osobno).

Liczby wskazujące na rozwój sektora pozarządowego są imponujące. Przy udziale w wysokości 4-5% w tworzeniu produktu krajowego brutto sektor ten stanowi potężny element ekonomiczny w Unii Europejskiej.

Liczby te są znaczące, tym bardziej że pracy milionów wolontariuszy nie przekłada się na „produktywny” udział społeczny i nie wlicza do produktu krajowego brutto. Jedno na osiem miejsc pracy we Francji, Niemczech lub Wielkiej Brytanii powstaje w obrębie tego sektora. Obliczono, że gdyby brytyjskie organizacje pozarządowe przestały wykonywać swe zadania, rząd musiałby podnieść podatki o 12%.

Rola pioniera

W Polsce istotną rolę i mobilność organizacji pozarządowych widać chociażby na przykładzie promocji idei społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR – Corporate Social Responsibility).

Zanim jeszcze rząd dowiedział się czegokolwiek o tej idei, w połowie lat 90. pojawiły się pierwsze inicjatywy przygotowane przez studenckie stowarzyszenie AIESEC oraz fundację Forum Liderów Biznesu Księcia Walii.

Z czasem powstawały inne inicjatywy, takie jak Akademia Rozwoju Filantropii, Fundacja Komunikacji Społecznej czy Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Wszystkie te organizacje uruchomiły wiele programów edukacyjnych i dzięki umiejętności pozyskania środków z zagranicy i krajowych źródeł publicznych przyczyniły się do stworzenia klimatu dla takich zachowań polskiego biznesu, które służą rozwojowi całego społeczeństwa. Organizacje te współpracują z największymi organizacjami przedsiębiorców, takimi jak Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych, Polska Rada Biznesu czy też Business Center Club.

Rynek jest sprawnym narzędziem alokacji w zakresie konsumpcji indywidualnej (ubranie, komputer, samochód, żywność), natomiast nie radzi sobie dobrze ze sferą, która jest przedmiotem konsumpcji zbiorowej (czyste powietrze, obrona narodowa, bezpieczeństwo).

Forum Odpowiedzialnego Biznesu zainteresowało też problematyką CSR kilka strategicznych resortów (gospodarki, środowiska oraz pracy i polityki społecznej), a także parlament. Wspólnie z biurami UNDP i Banku Światowego promuje najlepsze przykłady z zagranicy, aby pomóc polskim przedsiębiorstwom w konkurowaniu na międzynarodowych rynkach, stawiających coraz wyżej poprzeczkę dla jakości produktów i usług.

Urodzaj inicjatyw proekologicznych

Bardzo dynamicznie rozwija się współpraca między sektorem biznesu a organizacjami pozarządowymi w obszarze ekologii. O tym, że jest to trend przyszłości, świadczą chociażby programy dużych instytucji finansowych, tj. Fundacji Partnerstwo dla Środowiska oraz Europejskiego Centrum na Europę Środkową i Wschodnią.

Pierwsza z nich uruchomiła w 1998 r. ze środków BP Amoco, Groundwork Blackburn, UK Know-How Fund, Programu UE – PHARE Partnership oraz Fundacji im. Stefana Batorego skierowany do przedsiębiorców Program Czysty Biznes. Ma on na celu zachęcenie małych i średnich firm do działania na rzecz ochrony środowiska i społeczności lokalnych. Fundacja zamierza udowodnić poprzez jego realizację, że organizacje pozarządowe i sektor biznesu potrafią skutecznie współdziałać nie tylko ze sobą, ale również z uczelniami, samorządami i agendami rządowymi we wdrażaniu strategii ochrony środowiska w Polsce.

Przedsiębiorstwa, które decydują się działać na rzecz ochrony środowiska, przystępują do lokalnych Klubów Czysty Biznes, dzięki czemu mają dostęp do Centrum Informacji Ekologicznej Fundacji (w ramach oferty znajdują się: infolinia, serwis informacyjny, biuletyn, seminaria i warsztaty, szkolenia).

Fundacja również poprzez swoje biuro w Budapeszcie zainicjowała program dotyczący ekoefektywności. Inicjatywa z Aarhus pod nazwą Biznes i Środowisko (ang. ABEI) została powołana na Paneuropejskiej Konferencji Ministrów Ochrony Środowiska w Aarhus w 1998 r.

Głównym celem ABEI jest upowszechnienie ekoefektywnych praktyk w przedsiębiorstwach Europy Środkowej i Wschodniej oraz wspieranie dialogu wokół kwestii ochrony środowiska między przemysłem, przedsiębiorstwami, politykami i związkowcami.

Przedsiębiorstwa zakładają również własne organizacje pozarządowe do realizacji swoich strategii. Najlepsze przykłady to powołane przez firmy z branży szklanej i hutniczej: Forum Opakowań Szklanych, z branży chłodniczej: Fundacja Ochrony Warstwy Ozonowej PROZON oraz branży aluminiowej: Fundacja na Rzecz Odzysku Opakowań Aluminiowych RECAL. Bardzo dobrze współpracę z firmami rozwija Fundacja Nasza Ziemia.

Również Polski Klub Ekologiczny i Liga Ochrony Przyrody mają w tym obszarze duże dokonania. Klub współorganizował Ogólnopolską Izbę Gospodarczą Recyklingu, a Europejskie Centrum Ekologiczne LOP powołało Klub Zielonego Biznesu.

Artykuł ukazał się 22 kwietnia 2002 w magazynie CXO

Autorzy