Artykuł ekspercki

Skutki globalnego ocieplenia o 1,5°C

14 czerwca 2019
Artykuł Jonathana Lynna pochodzi z publikacji "Odpowiedzialny biznes w Polsce 2018. Dobre praktyki" wydanej przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu w marcu 2019 roku.

W grudniu 2018 roku Katowice stały się na dwa tygodnie centrum międzynarodowej debaty politycznej na temat klimatu. Na doroczną konferencję COP24 na Śląsk przybyło 25 tysięcy uczestników: przedstawicieli władz, organizacji obywatelskich i mediów.

Głównym zadaniem negocjatorów było przygotowanie zasad realizacji porozumienia paryskiego z 2015 roku, tak aby mogło ono zacząć obowiązywać w 2020 roku. W czasie konferencji podjęto kwestię nowego raportu specjalnego Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), opublikowanego dwa miesiące wcześniej. Raport, którego tematem są skutki globalnego ocieplenia o 1,5°C, ożywił dyskusję na temat polityki klimatycznej.

Rządy zleciły IPCC przygotowanie tego dokumentu w związku z podpisaniem porozumienia paryskiego w 2015 roku. Celem porozumienia jest utrzymanie wzrostu globalnej temperatury znacząco poniżej 2°C w stosunku do poziomu sprzed rewolucji przemysłowej, przy jednoczesnym dążeniu do ograniczenia tego wzrostu do 1,5°C.

W tym czasie, głównie dzięki ukończonemu w 2014 roku piątemu sprawozdaniu oceniającemu IPCC, które stanowi najważniejszy wkład nauki w przygotowanie porozumienia paryskiego, konsekwencje wzrostu temperatury o 2°C były już dość dobrze znane. Stosunkowo niewiele wiedziano jednak, jak wyglądałby świat, gdyby temperatura wzrosła o 1,5°C. Dlatego właśnie sprawujący władzę w państwach zwrócili się do Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu, aby sporządził
raport dotyczący skutków ocieplenia o 1,5°C i towarzyszących temu zjawisku zmian stężenia gazów cieplarnianych, a także różnic między takim scenariuszem a wzrostem temperatury o 2°C lub więcej. Dokument musiał zostać przygotowany w takim terminie, aby można było się nim posłużyć w dyskusjach podczas konferencji COP24 w 2018 roku.

Zespół IPCC opracował raport uwzględniający kontekst zrównoważonego rozwoju i walki z ubóstwem. Taki punkt widzenia jest bardzo ważny dla dyskusji toczących się w Katowicach i w innych miejscach w odniesieniu do sprawiedliwej transformacji gospodarki, czyli na przykład na temat sposobów zabezpieczenia przyszłości pracowników w branży paliw kopalnych, która odczuje skutki odejścia od wysokoemisyjnych źródeł energii w wyniku wdrożenia programu redukcji emisji.

Raporty IPCC zawierają informacje mające duże znaczenie przy podejmowaniu decyzji politycznych, lecz takich decyzji nie dyktują. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu nie mówi sprawującym władzę, co należy zrobić ani też nie formułuje zaleceń dla rządów, przedsiębiorstw i osób prywatnych.

Analizując cele polityczne ustalane przez same rządy – w tym przypadku zadaniem jest ograniczenie ocieplenia do 1,5°C – IPCC może jednak przedstawić różne możliwości, zgodne z wiedzą naukową, spośród których rządy mogą wybierać rozwiązania, w zależności od konkretnej sytuacji.

Przyjrzyjmy się kluczowym ustaleniom zawartym w raporcie specjalnym na temat ocieplenia o 1,5°C:

  • Zmiana klimatu już wpływa na ludzi, ekosystemy i źródła utrzymania na całym świecie.
  • Ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5°C nie jest niemożliwe, ale wymagałoby bezprecedensowych zmian we wszystkich sferach życia.
  • Z wielu względów byłoby bardzo korzystne, gdyby udało się ograniczyć ocieplenie do 1,5°C, a nie tylko do 2°C lub więcej.
  • Można dążyć do ograniczenia ocieplenia do 1,5°C, a jednocześnie realizować inne globalne cele.

W raporcie dokonano oceny bardzo wielu scenariuszy analizowanych w literaturze naukowej, które podają, w jaki sposób można by ograniczyć ocieplenie do 1,5°C.

Autorzy dokumentu wskazują, że osiągnięcie zakładanego celu wymagałoby zmian na niespotykaną skalę. Konieczne byłoby znaczne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych we wszystkich sektorach, a także daleko idąca transformacja systemów energetycznych, gospodarki gruntami, funkcjonowania miast, przemysłu i infrastruktury.

Scenariusze zakładające ograniczenie ocieplenia do 1,5°C wymagają zmniejszenia do 2030 roku wypuszczania do atmosfery dwutlenku węgla o 45% w stosunku do poziomu z 2010 roku oraz całkowitego wyeliminowania emisji netto mniej więcej do roku 2050. Oznacza to, że wszelkie pozostałe emisje, na przykład w rolnictwie i transporcie, musiałyby zostać zrównoważone poprzez usuwanie dwutlenku węgla z powietrza. Koncepcje te zakładają szybkie zmniejszanie się zużycia paliw  kopalnych, z możliwym wyjątkiem gazu ziemnego, w wypadku gdyby osiągalne było wychwytywanie znacznych ilości dwutlenku węgla z atmosfery i ich składowanie.

Przedsiębiorstwa same ocenią, czy i w jakim stopniu rządy wyciągną wnioski z dokumentu przygotowanego przez IPCC oraz innych danych i podejmą działania oraz wydadzą zarządzenia, które ograniczą ocieplenie do 1,5°C. W raporcie IPCC opisano zmiany, jakim na tej drodze podlegać będą systemy gospodarcze i społeczne, a także potencjalne nowe źródła zysków dla przedsiębiorstw.

Transformacja systemów energetycznych zgodna z ograniczeniem ocieplenia do 1,5°C oznaczałaby dekarbonizację systemu elektroenergetycznego poprzez wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych i ograniczenie zużycia węgla oraz innych paliw kopalnych. Zmniejszyłoby to emisje w innych sektorach
gospodarki, gdyż umożliwiłoby przestawienie transportu, przemysłu i budynków na energię elektryczną. Zwiększenie wydajności energetycznej we wszystkich sektorach to bardzo skuteczny sposób ograniczenia emisji. Nowa infrastruktura energetyczna będzie odporna na zmieniające się warunki klimatyczne.

Przemysł może zredukować emisje poprzez elektryfikację i zwiększenie efektywności energetycznej, a także przez wykorzystanie takich technik, jak wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla. Eliminowanie marnotrawstwa w użyciu surowców – na przykład poprzez rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym – może także przyczynić się do zmniejszenia wypuszczania do atmosfery dwutlenku węgla.

Urbanizacja i ogromne nakłady inwestycyjne na rozwój infrastruktury miejskiej oznaczają, że miasta mają ogromny potencjał pod względem redukcji emisji gazów cieplarnianych. Zmiany polegałyby na konstrukcji niskoemisyjnych systemów transportu, inteligentnych miejskich sieci energetycznych oraz budynków o niskiej lub zerowej emisji dwutlenku węgla. Zielona infrastruktura może poprawić zdolności adaptacyjne miast. Zmiany w metodach uprawy roli i gospodarce gruntami oraz
wdrażanie rozwiązań opartych na przyrodzie mogą zmniejszyć emisje w rolnictwie, jednocześnie zwiększając rolę gruntów w pochłanianiu dwutlenku węgla z atmosfery i poprawie zdolności adaptacyjnych. Rozwiązania te obejmują zalesiania, ponowne zalesiania oraz gospodarkę hodowlaną. Wykorzystanie gleby do składowania dwutlenku węgla może także przynieść dodatkowe korzyści w postaci poprawy jakości gruntów i wyższych plonów.

Jednoczesne stosowanie technologii ogólnego przeznaczenia, takich jak informatyka, nanotechnologia i cyfryzacja oraz technologii charakterystycznych dla tych sektorów – może prowadzić do bardzo obiecujących wyników.

Raport Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu mówi o wielkich wyzwaniach. Ale nagroda jest także wielka, podobnie jak możliwości działania dla biznesu.

Autorzy

Jonathan Lynna