Raportowanie zintegrowane – nowy trend, stare wyzwania

Artykuł „Raportowanie zintegrowane – nowy trend, stare wyzwania”, autorstwa Aleksandry Stanek – Kowalczyk, pierwotnie opublikowany w publikacji Wspólna odpowiedzialność. Rola raportowania społecznego, (grudzień 2013) został wyróżniony w konkursie „Pióro odpowiedzialności” w kategorii Artykuł ekspercki – media elektroniczne i drukowane.

Publikacja przez IIRC (International Integrated Reporting Council) w kwietniu tego roku draftu zasad dotyczących raportowania zintegrowanego i rozpoczęcie procesu ich konsultacji, nie tylko wzmocniła, ale też ukierunkowała dyskusję dotyczącą tego zagadnienia.

Wytyczne dotyczące raportowania zintegrowanego to pewne podejście, zasady i filozofia, ale bez proponowanego zestawu wskaźników do raportowania. IIRC stwierdza, że organizacja powinna raportować te zagadnienia, które są dla niej istotne z perspektywy jej biznesu, równocześnie podkreślając, że o jakości raportu będą świadczyły: dobór wskaźników oraz sposób zdefiniowania istotności poszczególnych zagadnień.

Zarówno w tym aspekcie, jak i w wielu innych, można wyraźnie zobaczyć zbieżność z podejściem proponowanym przez GRI (Global Reporting Initiative)[1].

Dlatego też, dla tych przedsiębiorstw, które już miały do czynienia z raportowaniem danych pozafinansowych teoretycznie, wyzwanie związane z podejściem do próby przygotowania raportu zintegrowanego powinno być mniejsze. Piszę teoretycznie, gdyż z jednej strony zasady i podejście proponowane przez IIRC bardzo przypominają, a wręcz w wielu miejscach są spójne z zasadami proponowanymi przez GRI. Z drugiej jednak strony IIRC w swoich zasadach odnosi się i podkreśla te kwestie, które raportującym organizacjom, także w Polsce sprawiają największe problemy, czyli chociażby prezentowanie treści w sposób wyważony, z uwzględnieniem kontekstu zrównoważonego rozwoju.

Wśród podobieństw, jeśli chodzi o wymagania wobec raportu zintegrowanego według IIRC, oraz raportu danych pozafinansowych zgodnego z Wytycznymi GRI można także wskazać zasadę report or explain, która oznacza, że przedsiębiorstwo powinno zaraportować wszystkie istotne informacje, a w przypadku ich nie podawania powinna wyjaśnić jakie dane ominęła, dlaczego tak się stało oraz powiedzieć jakie działania są podejmowane, aby móc zaraportować te dane w kolejnych cyklach. Dokładnie te same wymagania znajdziemy w nowych Wytycznych GRI G4.

Wśród wyzwań, które sprawi organizacjom proponowane podejście do raportowania zintegrowanego, warto wskazać wymaganie pokazania efektów i osiągnięć organizacji oraz planów na przyszłość. Nie jest to nowe podejście, gdyż takie wymaganie stawia także organizacjom GRI w ramach wskaźników profilowych i całej części dotyczącej strategii organizacji, niestety przeglądając raporty, zwłaszcza organizacji w Polsce można zauważyć, że ten aspekt planów nieczęsto (chociaż coraz częściej) się w nich pojawia.

Dla kogo raport zintegrowany?

O ile uważa się, że dane pozafinansowe powinny raportować wszystkie organizacje, także społeczne i publiczne, o tyle na ten moment raportowanie zintegrowane to podejście sugerowane dla przedsiębiorstw, chociaż IIRC zastrzega, że nie wyklucza w przyszłości rozszerzenia tego podejścia także na inne organizacje.

Równocześnie autorzy zasad dotyczących raportowania zintegrowanego, bardzo wyraźnie wskazują, kto i dlaczego ma być odbiorcą takiego raportu. To inwestorzy bądź inne instytucje będące źródłem kapitału dla organizacji. To z kolei jest innowacyjne założenie, bardzo spójne z tym, podejściem wszelkich instytucji i organizacji zajmujących się kwestiami zrównoważonego rozwoju, jednak na razie niekoniecznie popularne, wśród tego właśnie środowiska, które ma być głównym odbiorcą raportów zintegrowanych. Być może przyczyną tego braku zainteresowania jest obecnie z jednej strony niska jakość raportów, związana z brakiem tych kwestii na które IIRC także zwraca uwagę, czyli skupienia się na istotnych tematach i pokazywania zależności oraz powiązań wewnątrz organizacją oraz pomiędzy organizacją i jej interesariuszami; z drugiej strony niska jeszcze świadomość środowiska inwestorskiego i brak myślenia o zyskach w perspektywie długoterminowej, do czego odwołują się często raporty społeczne.

Czym jest raport zintegrowany?

Według IIRC raportowanie zintegrowane to proces, którego skutkiem jest cykliczna komunikacja organizacji poprzez raport zintegrowany, w ramach, którego pokazuje ona tworzenie wartości w czasie. Raport zintegrowany to sposób i narzędzie komunikacji organizacji pokazujące, w jaki sposób jej strategia, ład korporacyjny i wyniki, w kontekście otoczenia zewnętrznego, pozwalają jej tworzyć wartość w krótkiej, średniej i długiej perspektywie czasowej[2].

Raport zintegrowany powinien zatem pokazywać tworzenie wartości przez organizację. Wartość jest tworzona poprzez zaangażowanie i wykorzystanie potencjału oraz zależności pomiędzy kapitałami, które są dostępne organizacji.

Tworzenie wartości organizacja powinna pokazywać zarówno z perspektywy wkładu w podejmowane działania (input), wyników podjętych działań (output) oraz ich efektów (outcome).

Czym jest kapitał?

IIRC wyróżnia sześć kapitałów, które zaleca uwzględniać organizacji. Kapitał to pewien zasób, do którego organizacja ma dostęp i z którego może korzystać na rzecz tworzenia wartości, nie musi on jednak być własnością organizacji w sensie prawnym np. infrastruktura, bądź może nie być niczyją własnością np. powietrze, woda. Kapitały wskazane przez IIRC są propozycją, z której organizacja może korzystać, chociaż nie musi. Przedsiębiorstwo może także skupić się na wybranych kapitałach, ograniczając pokazywanie lub całkowicie omijając inne, które nie są dla niego istotne z perspektywy tworzenia wartości. Kapitał to „magazyn wartości”. Umiejętne korzystanie z poszczególnych kapitałów, w połączeniu i w zależności z pozostałymi kapitałami pozwala organizacji wytwarzać wartość.

Kapitał finansowy	Zasób funduszy, który: Jet dostępny dla organizacji i możliwy do wykorzystania na rzecz produkcji dóbr lub dostarczania usług Powstaje poprzez finansowanie za pomocą kredytów, pożyczek czy grantów, bądź jest wytwarzany poprzez działalność operacyjną lub inwestycje
Kapitał produkcyjny	Wytworzone fizyczne obiekty, dostępne dla organizacji w procesie wytwarzania produktów lub dostarczania usług, w tym: Budynki Sprzęt Infrastruktura (np. drogi, mosty, oczyszczalnie wody czy ścieków)
Kapitał intelektualny	Zasób niematerialny organizacji, bazujący na wiedzy, w tym: Własność intelektualna taka jak patenty, prawa autorskie, software, prawa i licencje „kapitał organizacyjny” taki jak wiedza organizacji, systemy, procedury, polityki Zasoby niematerialne związane z marką i reputacją organizacji
Kapitał ludzki	Kompetencje, doświadczenie i motywacja pracowników do rozwoju i innowacji, w tym: Zgodność z zasadami ładu korporacyjnego, podejście do zarządzania ryzykiem, wartości etyczne Możliwość zrozumienia, wypracowania i wdrożenia strategii organizacji Motywacja do poprawy i rozwoju procesów, produktów i usług, w tym umiejętności pracowników dotyczące przywództwa, zarządzania i współpracy
Kapitał społeczny i relacyjny	Organizacje i relacje w ramach oraz pomiędzy społecznościami, grupami interesariuszy i innymi sieciami, oraz umiejętność dzielenia się informacjami dla wzmacniania jakości bycia jednostek i wspólnot, w tym: Wspólne normy, wartości i zachowania Kluczowe relacje z interesariuszami, wypracowane zaufanie i chęć angażowania organizacji, które prowadzi do budowania i ochrony relacji z interesariuszami zewnętrznymi takimi jak klienci, dostawcy, partnerzy biznesowi, lokalne społeczności, regulatorzy Licencja do działania organizacji
Kapitał naturalny	Wszystkie odnawialne i nieodnawialne zasoby i procesy, dzięki którym dostarczane są produkty lub usługi, wspierające ubiegły, obecny bądź przyszły rozwój organizacji. W tym: Powietrze, woda, ziemia, minerały i lasy Różnorodność i zdrowie ekosystemów

Źródło: Consultation draft of the international <IR> framework, International Integrated Reporting Council, kwiecień 2013

Bardzo istotnym w podejściu do procesu raportowania zintegrowanego jest oczekiwanie, że pokazywane będą zależności pomiędzy kapitałami. Oznacza to, że organizacja będzie wyraźnie wskazywała, w jaki sposób wzmocnienie jednego z nich, będzie wpływało na inne. Dotyczy to zwłaszcza uszczuplania kapitału finansowego na rzecz rozwoju pozostałych. I jest to być może właśnie ten aspekt, który dotychczas powodował, że inwestorzy nie widzieli istotnej wartości w raportach danych pozafinansowych – gdyż nie widzieli jak istotną inwestycją w sensie finansowym są podejmowane działania, nie widzieli także perspektyw finansowych na przyszłość z ich realizacji.

Zasady dobrego raportu zintegrowanego

Analiza proponowanych przez IIRC zasad, które powinny być uwzględnione w raporcie zintegrowanym, po raz kolejny pozwala zauważyć zbieżności z wymaganiami GRI, gdyż zalecane przez IIRC elementy to połączenie zasad dobrego raportu GRI oraz wskaźników profilowych, które są obowiązkowe do zaraportowania dla każdej organizacji.

Niestety także, to właśnie te zasady oraz wskaźniki sprawiają najwięcej problemów organizacjom, a jakość ich raportowania w wielu przypadkach jest niezadowalająca, gdyż przedsiębiorstwa nie tylko nie chcą stosować zasady wyważenia w swoich publikacjach, ale też mają problem z pokazaniem długoterminowej perspektywy, uwzględnieniem interesariuszy, czy wykazaniem sposobu określania istotności kwestii ujętych w raporcie.

Obszar	Opis
Strategia i orientacja na przyszłość	Raport zintegrowany powinien pokazywać strategię organizacji oraz w jaki sposób wspiera ona tworzenie wartości w krótkim, średnim oraz długim okresie czasu a także jak wpływa na wykorzystanie kapitałów
Łączenie informacji	Raport zintegrowany powinien pokazywać całościową historię tworzenia wartości, zależności oraz współzależności pomiędzy elementami, które są istotne dla możliwości tworzenia wartości przez organizację
Odpowiadanie interesariuszom	Raport zintegrowany powinien pokazywać jakość i głębię relacji organizacji z kluczowymi grupami interesariuszy oraz w jaki sposób i w jakim zakresie organizacja rozumie, bierze pod uwagę i odpowiada na ich uzasadnione oczekiwania, interesy i potrzeby.
Istotność i zwięzłość	Raport zintegrowany powinien przedstawiać zwięzłą informację dotyczącą zagadnień istotnych dla organizacji, które umożliwiają jej tworzenie wartości w krótkim, średnim i długim horyzoncie czasowym
Wiarygodność i kompletność	Raport zintegrowany powinien obejmować wszystkie istotne kwestie, zarówno pozytywne jak i negatywne, w sposób zrównoważony oraz bez istotnych błędów
Spójność i porównywalność	Informacje zawarte w raporcie zintegrowanym powinny być prezentowane w sposób, który jest spójny na przestrzeni czasu, który pozwala na ich porównywanie z danymi innych przedsiębiorstw w zakresie, w którym jest to istotne dla tworzenia wartości przez daną organizację.

Źródło: Consultation draft of the international <IR> framework, International Integrated Reporting Council, kwiecień 2013

IIRC nie proponuje własnego zestawu wskaźników do raportowania, podkreśla, że organizacja może korzystać z istniejących krajowych i międzynarodowych regulacji i wytycznych zarówno dotyczących danych finansowych jak i pozafinansowych. Na pewno, w świetle ścisłej współpracy pomiędzy GRI i IIRC oraz już widocznych w proponowanym przez IIRC drafcie spójności w podejściu, Wytyczne GRI będą istotne z perspektywy raportowania danych pozafinansowych.

Co powinien zawierać raport zintegrowany?

IIRC wskazuje także siedem elementów, z których powinien składać się raport zintegrowany. Dla każdego z nich zostało wskazane pytanie, na które dana część raportu powinna odpowiadać.

Element raportu	Pytanie, na które powinien odpowiadać
Informacje o organizacji oraz otoczenie zewnętrzne,	Co robi, czym się zajmuje organizacja i w jakich warunkach zewnętrznych funkcjonuje?
Ład korporacyjny,	W jaki sposób struktura ładu korporacyjnego organizacji wspiera tworzenie przez nią wartości w krótkiej, średniej i długiej perspektywie czasowej?
Szanse i ryzyka	Jakie są szanse i ryzyka, które mają wpływ na możliwość organizacji do tworzenia wartości w krótkim, średnim i długim horyzoncie czasowym, i w jaki sposób organizacja nimi zarządza?
Strategia i alokacja zasobów	Dokąd organizacja chce dotrzeć i w jaki sposób zamierza to zrobić?
Model biznesowy	Jaki jest model biznesowy organizacji i na ile jest on elastyczny?
Wyniki	Na ile organizacja osiągnęła swoje cele strategiczne i jakie są tego efekty w kontekście kapitałów i efektywnego zarządzania nimi?
Perspektywa na przyszłość	Jakie wyzwania i niepewności widzi organizacja w kontekście realizacji strategii i jaki jest ich potencjalny wpływ na model biznesowy i przyszłe wyniki organizacji?

Źródło: Consultation draft of the international <IR> framework, International Integrated Reporting Council, kwiecień 2013

Raport zintegrowany, jako narzędzie komunikacji

Według IIRC raport zintegrowany może być samodzielnym narzędziem, chociaż może także być uzupełnieniem komunikacji organizacji, czyli być wydawanym obok raportu danych finansowych oraz pozafinansowych. O ile osobne wydawanie raportu danych finansowych wydaje się zasadne, gdyż Wytyczne i obowiązki przedsiębiorstw w tym zakresie są bardzo restrykcyjne, o tyle wydawanie i raportów danych pozafinansowych i raportu zintegrowanego wydaje się zbędne. Nie tylko ze względu na wspomniany już szereg synergii pomiędzy GRI i IIIRC zarówno w kontekście zasad dotyczących przygotowywania publikacji jak i treści oraz podejścia, ale też ze względu na rolę takiego raportu. Jeśli dane prezentowane w raporcie danych pozafinansowych nie są istotne z perspektywy inwestorów, to warto sobie zadać pytanie, o czym jest ten raport oraz dlaczego i dla kogo organizacja go wydaje. Zintegrowane podejście do raportowania wydaje się stwarzać szansę nie tylko na budowanie świadomości, ale w ogóle na włączenie szerokiego spojrzenia na organizację przez pryzmat zrównoważonego rozwoju, także w środowisko inwestorów, które jest kluczowe dla organizacji, a które obecnie nie jest zbytnio tymi zagadnieniami zainteresowane.

Przypisy

[1] Wspomniane synergie widoczne w Wytycznych IIRC to efekt tego, że GRI jest jednym ze współzałożycieli IIRC i wierzy, że przyszłością raportowania jest właśnie spójne raportowanie danych finansowych oraz pozafinansowych. Stara się zatem od początku włączać w tworzenie standardów w tym zakresie, równocześnie dbając o spójność z własnymi Wytycznymi.

[2] Źródło: Consultation draft of the international <IR> framework, International Integrated Reporting Council, kwiecień 2013

Autorzy