Czy kryzys finansowy pomoże określić czym jest prawdziwy odpowiedzialny biznes?

Autor: Iwona Kuraszko, Menedżer ds. badań i rozwoju, FOB

Zapraszamy do zapoznania się z relacją z debaty „Czy kryzys finansowy pomoże określić czym jest prawdziwy odpowiedzialny biznes?”, która towarzyszyła ogłoszeniu Raportu „Odpowiedzialny biznes w Polsce 2008,Dobre praktyki”, 31 marca 2009r.

Uczestnicy debaty:

• Grażyna Henclewska – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki,
• dr Ryszard Bugaj – doradca Prezydenta RP ds. ekonomicznych
• dr Stanisław Kluza – Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego.

Moderatorzy dyskusji: Irena Pichola oraz Marek Kosycarz – Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Jaka jest definicja firmy odpowiedzialnej społecznie? Według Grażyny Henclewskiej, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki, Komisja Europejska, ONZ oraz inne organizacje mają już swoje definicje ze wspólnym elementem podkreślającym etykę. Ważne jest określenie jakiego rodzaju zobowiązania ma biznes. Henclewska wskazała na zobowiązania:

1. ekonomiczne (generowanie dóbr i usług, na które jest zapotrzebowanie po uczciwej cenie z zachowaniem uczciwych standardów współpracy;
2. prawne (działania zgodne z prawem);
3. etyczne (działanie zgodne z normami społecznymi)
4. indywidualne (przekonania zarządzających firmami co do słuszności wyboru).

Nie ulega wątpliwości, że obszary wskazane przez Panią Minister są związane z piramidą Archie Carroll z 1991 roku, gdy badacz ten przedstawił podstawowe zobowiązania biznesu w stosunku do społeczeństwa. Wyzwania gospodarcze takie jak innowacyjność i konkurencyjność są bardzo mocno związane z odpowiedzialnym biznesem i pozostają priorytetem, powiedziała Henclewska, podkreślając wsparcie Ministerstwa Gospodarki dla inicjatyw z zakresu CSR w przedsiębiorstwach.

Według dr Ryszarda Bugaja, doradcy Prezydenta RP ds. ekonomicznych, odpowiedzialny biznes wymaga przede wszystkim zrozumienia współczesnego świata, a nie studiowania pism Tomasza z Akwinu. Dr Bugaj wskazał na potrzebę patrzenia na gospodarkę od strony teorii ekonomii instytucjonalnej, opierającej się na ujęciu systemowym. Każde przedsiębiorstwo to element szerszej infrastruktury, a także tworzące własną strukturę, funkcjonujące w sieci powiązań z interesariuszami. W związku z tym należy tak formułować reguły rynku, aby były efektywne, dr Bugaj podkreślił, że społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw nie leży jedynie po stronie sektora prywatnego, jest także odpowiedzialnością sektora publicznego. Wszyscy, jako aktywni obywatele, powinni wspierać rozwój Odpowiedzialnego biznesu w Polsce, organizacje konsumenckie, regulatorzy oraz inne podmioty, które tworzą infrastrukturę funkcjonowania biznesu.

Ile powinno być zatem miejsca na działania dobrowolne i wymagane? Dr Bugaj uważa, że nie ma jednej odpowiedzi, to rząd, powinien być aktywny w budowaniu infrastruktury dla odpowiedzialnego biznesu w Polsce, praca nad reformami jest nieustannym procesem dostosowywania się. Według Minister Henclewskiej to przedsiębiorstwa muszą dostrzec w działaniach dobrowolnych korzyść biznesową, CSR powinno być działaniem oddolnym, a nie narzuconym przez państwo. Dr Stanisław Kluza, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, nawiązując do przyczyn i skutków obecnego kryzysu gospodarczego, wskazał na trzy podstawowe przykazania odpowiedzialnego biznesu: nie oszukuj; bądź przejrzysty; nie blokuj, tylko współpracuj. Kluza dodał, że społeczna użyteczność biznesu wskazuje na fakt uczestniczenia firm w inicjatywach społecznych. Według Kluzy, istnieją tzw. cykle wietrzne w gospodarkach, ostatni kryzys był 80 lat temu, za każdym razem były inne źródła zaistniałych kryzysów. W obecnym kryzysie mamy do czynienia z brakiem zaufania, standardów rachunkowości, sprawozdawczości, nadprodukcją oraz nieodpowiednią wyceną aktywów. Sytuacja kryzysowa przynosi zmiany, pojawia się przestrzeń dla nowych firm, nowych produktów, nowych profili biznesowych.

Jakie konkretne działania kieruje Ministerstwo Gospodarki w kierunku wspierania rozwoju odpowiedzialnego biznesu w Polsce? Tematyka zrównoważonego rozwoju jest najważniejszym elementem wszystkich programów rozwoju, jakie podejmuje Ministerstwo Gospodarki, które zachęca do innowacyjności związanej ze zrównoważoną konsumpcją, walką zmianami klimatycznymi czy porozumieniami międzysektorowymi, gdzie uczestnicy określonych sektorów wspólnie wypracowują rozwiązania.

Czego Ministerstwo oczekuje od biznesu? Wygląda na to, że przede wszystkim otwarcia na współpracę pomiędzy sektorami, opartej na wspólnych uzgodnieniach i zobowiązaniach, która wypracuje standardy funkcjonowania biznesu. Minister Henclewska podkreśliła wagę dialogu i komunikacji w tym procesie, które są niezbędnymi warunkami zaistnienia wartościowej współpracy pomiędzy sektorami. Edukacja jest bardzo ważna, bo gdy się czegoś boimy, wówczas odrzucamy to.

Jaka jest rola instytucji publicznych sprawujących nadzór? Czy nadzór jest wystarczająco silny?  Według dr Kluzy nadzór nad rynkiem finansowym przeszedł drogę i dziś ma dwie strony – jest nie tylko dostawcą, ale i odbiorcą, aktywnym uczestnikiem, gdzie ważna jest współpraca. Rozwój rynku jest zmienną zaufania. Dr Bugaj uważa, że przede wszystkim nie powinno być przyzwoleń na niemoralne zachowania, ludzie muszą być świadomi symetrii wszystkich uczestników rynku. Bugaj wskazał na problem przywództwa i kompromisów które są bardzo istotnymi czynnikami. Trzeba więc oddziaływać poprze opinię publiczną. Strony nie powinny zapominać o swoich interesach, tylko szukać rozwiązań optymalnych równocześnie dla zainteresowanych stron. Jednak to wymaga kultury i otwarcia się na dialog.

Jeśli wartością dla firmy jest to, że przyczynia się ona do rozwiązywania ogólnych  problemów społecznych czy ekologicznych na przykład niedożywienia czy wykluczenia informatycznego, jakie powinny być w związku z tym priorytety w aspekcie współpracy dla osób zajmujących się CSR w firmach? Dr Bugaj uważa, że najważniejsze jest to, czy oprócz listka figowego (wizerunek) jest określona korzyść. Trzeba przyznać, że to zagraniczne firmy wnoszą tzw. know-how na rynek polski, wyprzedzając go. Nie można stosować rozwiązań na zasadzie zero-jedynkowej, tylko szukać wzajemności korzyści. Polska jest krajem pięknych tradycji patrycypacji w zarządzaniu i należy to wykorzystać. Najważniejszą kwestią, na której powinny skupić się działania CSR jest obecnie problem zachowania miejsc pracy. Zwolnienie i wdrażanie nowej osoby jest w rezultacie droższe. Pracownicy muszą zrozumieć, że czasem lepiej jest zostać na gorszych warunkach, aby przeczekać skutki kryzysu. Z kolei Minister Henclewska wskazała na istotę społecznie odpowiedzialnych inwestycji a także stworzenie nowych miejsc pracy w innowacyjnych projektach. Kryzys, dodała, to nie tylko zagrożenia, ale i szanse. Żadna ze stron sama w pojedynkę nie rozwiąże problemu, współpraca jest niezbędna, aby stworzyć naprawdę dobre i użyteczne standardy. Dr Kluza, konkludując dyskusję, przedstawił cztery zasady odpowiedzialnego biznesu:

1. prowadź biznes uczciwie
2. informuj
3. współpracuj
4. inwestuj w ludzi

Powyższe zasady są świadectwem na to, że w tematyce odpowiedzialnego biznesu pewne rzeczy są naprawdę zmiennymi stałymi…

Autorzy