Czy działania społecznie odpowiedzialne mogą się opłacać?

Działania społecznie odpowiedzialne są podejmowane przez przedsiębiorstwa na niespotykaną dotychczas skalę. Naturalną konsekwencją takiej sytuacji są pytania o ich opłacalność. Jak dotąd nie można uznać, aby została udzielona jednoznaczna odpowiedź, czego powodem jest niewystarczające rozpoznanie mechanizmu, za pomocą którego przedsięwzięcia społecznie odpowiedzialne przekładają się na stan i wyniki finansowe przedsiębiorstwa.

Badania nad związkiem pomiędzy społeczną odpowiedzialnością a rezultatami finansowymi przedsiębiorstwa zostały podjęte już we wczesnych latach 70. XX wieku. Potwierdzenie negatywnego lub pozytywnego charakteru tej zależności jest jednak mało prawdopodobne bez uwzględnienia dwóch podstawowych kwestii. Po pierwsze, działalność społecznie odpowiedzialna jest na tyle niejednorodna, że może wpływać na rezultaty finansowe przedsiębiorstwa z odmienną siłą i na różne sposoby. Mając to na uwadze, należy oddzielić działania społecznie odpowiedzialne ukierunkowane na społeczeństwo od inicjatyw zorientowanych na środowisko naturalne. Po drugie, zależność ta może być mediowana, to znaczy, że działalność społecznie odpowiedzialna może wpływać na rezultaty finansowe przedsiębiorstwa okrężną drogą, poprzez kształtowanie jego reputacji, kultury organizacyjnej, innowacyjności, adaptowalności, a także relacji z interesariuszami.

W odniesieniu do reputacji – trzeba zauważyć, że jednym z kluczowych następstw podejmowania działań społecznie odpowiedzialnych jest lepsze nastawienie pracowników do pracodawcy i wykonywanego zajęcia, co prowadzi do przyciągania lepszych pracowników i spadku rotacji zatrudnienia, a w konsekwencji do niższych kosztów rekrutacji i szkoleń. Działania społecznie odpowiedzialne przekładają się również na wzrost reputacji przedsiębiorcy wśród dostawców, którzy zakładając jego wiarygodność i skłonność do przestrzegania zasad etycznych, akceptują korzystne dla niego warunki płatności. Wzrost reputacji przedsiębiorstwa może w podobny sposób przekładać się na zachowania klientów skłonnych do płacenia wyższej ceny za oferowane produkty.

Biorąc pod uwagę kulturę organizacyjną, stanowiącą element przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa, uprawnione jest przypuszczenie, że podejmowanie działalności społecznie odpowiedzialnej może prowadzić do wzrostu wzajemnego zaufania i efektywności komunikacji, a także rozwinięcia kompetencji społecznych, kreatywnego myślenia i morale pracowników. Mając na względnie innowacyjność przedsiębiorstwa, należy zauważyć, że wymogi w zakresie ochrony środowiska naturalnego narzucone spółce z zewnątrz lub określone dobrowolnie w ramach wewnętrznych regulacji nierzadko prowadzą do powstania innowacyjnych produktów czy procesów. Działania społecznie odpowiedzialne w wymiarze społecznym mogą z kolei prowadzić do wzrostu kreatywności pracowników, prowadzącej do większej liczby pomysłów zakwalifikowanych do etapu badań i rozwoju.

W odniesieniu do adaptowalności, należy podkreślić, że „wsłuchiwanie się” w oczekiwania interesariuszy, praktykowane w przedsiębiorstwach społecznie odpowiedzialnych może prowadzić do wykształcenia się mechanizmu wczesnego ostrzegania. Firmy, które wchodzą w interakcje z interesariuszami, potrafią trafniej i szybciej przewidywać zmiany rynkowe, a tym samym lepiej się do nich przystosowywać, obniżając ryzyko prowadzonej działalności. Przedsiębiorstwa społecznie odpowiedzialne mogą nawet „wyprzedzać” oczekiwania interesariuszy, przewidując ryzyko w odniesieniu do środowiska naturalnego bądź społeczeństwa.

Podejmowanie działań społecznie odpowiedzialnych niewątpliwie prowadzi do mnożenia relacji, jakie przedsiębiorstwo buduje z interesariuszami, przyczyniając się w ostateczności do uzyskania istotnych korzyści finansowych dla jego właścicieli. Inicjowanie działań o długofalowym lub powtarzalnym charakterze może ponadto prowadzić do pogłębienia tych relacji, co ma szczególne znaczenie w odniesieniu do największych klientów, przedstawicieli mediów oraz lokalnych władz. Bezpośrednie przełożenie działań społecznie odpowiedzialnych na rezultaty finansowe przedsiębiorstwa nie jest trudne do zauważenia. Większość działań społecznie odpowiedzialnych stanowi możliwy do oszacowania wydatek, a część z nich, szczególnie w zakresie ochrony środowiska naturalnego, wiąże się z natychmiastowymi oszczędnościami w zużyciu energii czy materiałów do produkcji. Większość korzyści z podejmowania działań społecznie odpowiedzialnych ma jednak charakter pośredni, stąd tak ważne przy kalkulowaniu opłacalności tych inicjatyw jest uwzględnienie reputacji, kultury organizacyjnej, innowacyjności, adaptowalności, a także relacji przedsiębiorstwa z interesariuszami.

Autorzy