Kim jesteśmy
Współpraca
Programy
Konkursy
Baza wiedzy
Autor: Natalia Ćwik, Menedżerka ds. Zarządzania Wiedzą, FOB„Jesteśmy przekonani, że w długim horyzoncie czasu lepsze zyski z inwestycji osiągane są dzięki spółkom, które są dobrze zarządzane i które stosują odpowiedzialne praktyki.”Alain Dromer, Dyrektor Naczelny, Aviva Investors
W ostatnich latach znacząco wzrosła ilość kryteriów stosowanych przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Poza efektywnością ekonomiczną inwestycji, ważną grupą takich kryteriów są aspekty związane z etyką i zrównoważonym rozwojem. Społecznie odpowiedzialne inwestowanie oznacza połączenie celów finansowych inwestora z jego troską o kwestie dotyczące społeczeństwa, środowiska naturalnego, aspekty etyczne oraz ład korporacyjny.Przeciwieństwem konsumpcji [1], czyli zużywania kapitału na zakup dóbr, jest inwestycja, czyli działanie zmierzające do zwiększenia wartości kapitału (potencjalnie w przyszłości kapitał ten również może być wykorzystany na zakup określonych dóbr – w tym sensie inwestor jest konsumentem „w odroczeniu”). Jeżeli mamy odpowiedzialnych konsumentów, na przeciwległym biegunie mogą być też odpowiedzialni inwestorzy. Cechą odpowiedzialnego konsumenta jest świadome zużywanie kapitału na zakup dóbr produkowanych w zgodzie z zasadami etyki i z poszanowaniem dla środowiska. Cechą odpowiedzialnego inwestora – świadome lokowanie kapitału w podmioty działające zgodnie ze standardami etycznymi i środowiskowymi. Zarówno odpowiedzialni inwestorzy jak i odpowiedzialni konsumenci, poprzez swoje decyzje i działania, mogą odegrać znaczącą rolę w ewolucji modelów biznesowych – ich wybory w coraz większym stopniu determinują popyt na odpowiedzialność w działalności biznesowej. Anatomia inwestowaniaZrozumienie mechanizmów inwestowania pozwoli doprecyzować jakie jest pole działania inwestora i w jaki dokładnie sposób może on realnie wpływać na „odpowiedzialny” charakter inwestycji.Potrzeba inwestycji jest podstawowym czynnikiem umożliwiającym funkcjonowanie rynku kapitałowego i siłą napędową współczesnej gospodarki. Prawidłowo działający rynek kapitałowy potrafi celnie zidentyfikować potrzeby inwestycyjne firm oraz ukierunkować przepływy środków pieniężnych do tych sektorów gospodarki, które zapewniają najefektowniejsze wykorzystanie funduszy.Właściwie poczynione inwestycje umożliwiają rozwój przedsiębiorstw i mają bezpośredni wpływ na zwiększenie ich konkurencyjności. Jednym z alternatywnych, do pożyczek i kredytów, źródeł pozyskiwania niezbędnego kapitału na inwestycje jest rynek kapitałowy, który poprzez emisję papierów wartościowych (zarówno akcji jak i obligacji) jest swoistym łącznikiem między firmą, a inwestorami.
Wzrost wartości podmiotów gospodarczych jest możliwy zatem dzięki przekształceniu oszczędności społeczeństwa w inwestycje kapitałowe, dla gospodarstw domowych, zaś jest to szansa na aktywną partycypację w rozwoju gospodarki i bogacenie się.
W niniejszym artykule koncentrujemy się na inwestycjach w aktywa finansowe, ponieważ to w tym obszarze w największym stopniu rozwija się koncepcja inwestycji społecznie odpowiedzialnych. Niemniej, dla ścisłości, należy zaznaczyć, że wśród inwestycji wyróżniamy również inwestycje rzeczowe (np. zakup nieruchomości) oraz inne, takie jak np. inwestycje w kapitał ludzki [2].
Inwestorami mogą być osoby prywatne lub firmy, inwestujące własne środki (inwestorzy indywidualni) – pomioty te mogą dokonywać zakupu instrumentów finansowych (zarówno o charakterze udziałowym jak i dłużnym) za pośrednictwem domów maklerskich (tzw. uczestników bezpośrednich) lub innych podmiotów działający na podstawie umowy z domem maklerskim (uczestnicy pośredni). Mają oni wówczas pełną kontrolę nad tym w akcje jakich spółek inwestują – samodzielnie określają strategię inwestycyjną oraz dobierają składowe portfela. Inwestorzy indywidualni mogą również powierzyć posiadane aktywa (gotówkę i/lub papiery wartościowe) zarządzającym z ramienia domu maklerskiego (tzw. zarządzanie portfelem – usługa dodatkowa, której dostępność uzależniona jest od wysokości kapitału inwestora). Wówczas klient wybiera strategię inwestycyjną – określony portfel papierów wartościowych, który najlepiej odzwierciedla jego postawę wobec ryzyka, natomiast decyzje inwestycyjne podejmowane są przez zarządzających w imieniu Klienta i na jego rachunek.
Do grupy inwestorów instytucjonalnych zaliczamy inwestorów zarządzających powierzonym kapitałem, są to m.in. fundusze emerytalne, inwestycyjne, hedgingowe oraz banki inwestycyjne. Większość inwestorów instytucjonalnych zarządza powierzonymi środkami w sposób „klasyczny” tzn. czynnikiem determinującym strategię inwestowania jest wysokość możliwej do osiągnięcia stopy zwrotu (inaczej: zyskowność inwestycji). Inwestorzy ci mogą jednak oferować klientom również profilowane formy inwestowania – np. jednostki funduszy o określonych właściwościach. Do tej grupy zaliczają się tzw. fundusze etyczne – inwestujące w spółki działające w sposób odpowiedzialny, etyczny, zrównoważony, wdrażające zasady CSR.
W Polsce przykładem takiego funduszu inwestycyjnego jest utworzony przez TFI SKOK fundusz SFIO Etyczny 1, którego 80% środków funduszu lokowane jest w jednostki uczestnictwa zagranicznego funduszu Oppenheim Ethik Bond Opportunities. To, co wyróżnia fundusz etyczny, to zastosowanie w procesie budowy portfela inwestycyjnego etyki jako dodatkowego kryterium. Niemniej, cele finansowe pozostają takie same: Fundusz Oppenheim Ethik Bond Opportunities jako cel inwestowania traktuje wysokie i regularne uzyskiwanie przychodów [3].
Jakie kryteria etyczne mogą stosować fundusze inwestycyjne? TFI SKOK precyzyjnie definiuje w jaki sposób rozumie etyczne inwestowanie. Fundusz stosuje metodę eliminacji spółek nieetycznych. Wśród aspektów działania firm, które TFI SKOK uznaje za niewłaściwe z etycznego punktu widzenia, znajdziemy m.in. następujące elementy:
Mamy zatem do czynienia z kilkoma rodzajami kryteriów: środowiskowymi, społecznymi i prawnymi (czy też: dotyczącymi sfery etycznego zarządzania). Jest to zestaw charakterystyczny dla inwestycji społecznie odpowiedzialnych. W literaturze tematu często stosowany jest skrót ESG (Environment, Society, Governance) na określenie czynników definiujących strategię odpowiedzialnego inwestowania.
Z punktu widzenia kryteriów oceny spółek odpowiedzialnych społecznie interesująca jest również metodologia doboru spółek stosowana przez „etyczne” indeksy giełdowe. Indeks FTSE4Good, największy z pośród indeksów etycznych, w procesie oceny spółki pod kątem jej kwalifikacji do indeksu rozpatruje następujące elementy [4]:
Należy pamiętać, że inwestorzy instytucjonalni, zarządzający powierzonym kapitałem, w dużej mierze uzależniają swoją politykę inwestycyjną od preferencji klientów (właścicieli powierzonego kapitału) – działają na takiej samej zasadzie jak inni usługodawcy. Ich wynagrodzenie jest ściśle zależne od preferencji klientów, co oznacza, że w konstruowaniu oferty kierują się popytem na daną usługę – jeżeli więc klienci nie poszukują form odpowiedzialnego inwestowania, inwestorzy instytucjonalni raczej nie rozwiną instrumentów opartych na kryterium społecznej odpowiedzialności (choć mogą je mieć w swojej ofercie jako produkty niszowe, alternatywne). Jak zauważył Andrzej Gładysz, Członek Zarządu Aviva PTE, w Polsce klienci rzadko sami z siebie poszukują form odpowiedzialnego inwestowania [5]. Co więcej, typowa analiza atrakcyjności funduszu (zarówno inwestycyjnego jak i emerytalnego) polega na porównaniu jego stopy zwrotu za pewien okres do stóp zwrotu osiąganych przez konkurencyjne fundusze. Jego zdaniem, na obecnym etapie, większym impulsem dla inwestorów instytucjonalnych, są zaostrzane regulacje prawne dla rynku finansowego.
Podsumowując, możemy ustalić w jaki sposób inwestorzy mogą wpływać i jakimi narzędziami dysponują, aby nadać inwestycjom odpowiedzialny charakter:
Potęga informacji Prawidłowe identyfikowanie czynników, które determinują wycenę firmy przez rynek, jest podstawą efektywnego inwestowania.
Inwestorzy mogą kierować się indywidualnym osądem, doświadczeniem i wiedzą, ale najczęściej poszukują obiektywnych wskazówek, umożliwiających im ocenę kondycji przedmiotu inwestycji w perspektywie krótko lub długofalowej. Spośród wielu metod analizy akcji takich jak analiza kursów akcji (w której prym wiedzie analiza techniczna), analiza fundamentalna, analiza portfelowa czy metody analizy behawioralnej, największe znaczenie przypisuje się analizie fundamentalnej, która koncentruje się na wycenie wartości badanego podmiotu [6]. Tradycyjnie ocenie takiej służą narzędzia analizy finansowej, oparte przede wszystkim o sprawozdania finansowe, które są niezastąpionym źródłem informacji przy pomiarze płynności finansowej, a także zadłużenia, efektywności oraz zyskowności wykorzystanych kapitałów. Wszystko to służy określeniu ryzyka inwestycji oraz zdolności danej spółki do generowania przepływów pieniężnych dla jej właścicieli (akcjonariuszy, inwestorów).
Warto zaznaczyć, że w skład analizy fundamentalnej wchodzą także: analiza makrootoczenia, analiza sektorowa oraz analiza sytuacyjna spółki. Z punktu widzenia społecznie odpowiedzialnego inwestowania szczególnie warto przyjrzeć się tej ostatniej, gdyż dotyczy ona kryteriów niezwiązanych bezpośrednio z finansami spółki, lecz bada m.in. jakość kadry zarządzającej, strategię spółki, czy sytuację spółki na tle konkurencji.
Dane potrzebne do tego typu pomiarów inwestorzy czerpią z różnego rodzaju źródeł, m.in. z raportów finansowych spółek, analiz przygotowywanych przez banki i domy maklerskie, wyników indeksów giełdowych, klasyfikacji prowadzonych przez agencje ratingowe czy danych dostarczanych przez agencje informacyjne. Jednakże w dzisiejszych czasach świadomość złożoności zjawisk zachodzących w otoczeniu firm składania inwestorów do poszukiwania także dodatkowych źródeł informacji. Wielu współczesnych inwestorów dostrzega zmiany w otoczeniu i wynikające z tego faktu implikacje dla przedmiotów inwestycji. Przede wszystkim, m.in. na skutek globalizacji, wzrosła liczba ryzyk związanych z działalnością gospodarczą. W dużej mierze nieprzewidywalne i coraz silniejsze zmiany klimatyczne drastycznie zmieniają warunki prowadzenia biznesu. Z drugiej strony, wprowadzane przez administrację regulacje środowiskowe i nakładane na firmy różnego typu etyczne i proekologiczne zobowiązania, nie pozostają bez wpływu na warunki funkcjonowania przedsiębiorstw m.in. zwiększając koszty działalności gospodarczej lub tworząc bariery wejścia nowym podmiotom do danej branży. Dodatkowo, inne zjawiska o globalnym znaczeniu, takie jak terroryzm, bezpieczeństwo energetyczne, załamania na rynkach finansowych, uzupełniają krajobraz otoczenia biznesu o nowe elementy ryzyka [7].
Jednocześnie, w wyniku wydarzeń które miały miejsce w związku z kryzysem na rynkach finansowych, nastąpił spadek zaufania do tradycyjnych systemów oceny – przykładem mogą być agencje ratingowe, swego czasu uznawane za wyrocznie na rynkach kapitałowych, które przypisywały wysokie oceny wiarygodności kredytowej papierom, które w czasie kryzysu zyskały miano tzw. toksycznych aktywów.
Inwestorzy i analitycy coraz lepiej rozumieją zależności między poszczególnymi, globalnie powiązanymi elementami rzeczywistości gospodarczej – uczą się je identyfikować, przewidywać i mierzyć ich wpływ na wyniki finansowe firm.
Obecnie obserwujemy wzrost znaczenia nowych nośników informacji dla inwestorów. Szczególnie istotna wydaje się kwestia ładu korporacyjnego (Corporate Governance) i przejrzystości procedur zarządczych stosowanych w firmie.
Oprócz tego, znaczenia nabierają instrumenty związane ze sferą społecznej odpowiedzialności biznesu. Inwestorzy coraz bardziej zwracają uwagę na takie źródła informacji jak:
Również firmy starają się udostępniać inwestorom coraz szersze spektrum źródeł informacji dających kompleksowy obraz sytuacji firmy. Przykładu dostarcza Grupa SABMiller, w skład której wchodzi Kompania Piwowarska: Coraz częściej oczekuje się od firm, a zwłaszcza firm notowanych na giełdach, sprawozdań dotyczących Zrównoważonego Rozwoju. Przygotowując swoje raporty Grupa SABMiller prowadzi konsultacje z zewnętrznymi partnerami zainteresowanymi działalnością Grupy. Globalne organizacje pozarządowe czy środowiska akademickie pomagają kształtować nasze działania na przyszłość – omawiane są strategie i plany dotyczące Zrównoważonego Rozwoju. Raporty przygotowane przez firmy należące do Grupy są poddawane ocenom niezależnych ekspertów – ich wyniki publikowane są obok raportów na stronach internetowych grupy [8].
Nawet cenione międzynarodowe instytucje rynku finansowego uznają wagę tego „otwarcia” na nowe metody oceny ryzyka i nowe obszary danych. Dowodzą tego następujące inicjatywy:
Społecznie odpowiedzialne inwestowanie
Według definicji organizacji EuroSIF „społecznie odpowiedzialne inwestowanie (SRI) to połączenie celów finansowych inwestora z jego troską o kwestie dotyczące społeczeństwa, środowiska naturalnego, aspekty etyczne oraz ład korporacyjny.” [9]
W historii koncepcji społecznie odpowiedzialnego inwestowania wyróżnia się kilka kamieni milowych [10]:
Współcześnie do największych inicjatyw z zakresu społecznie odpowiedzialnego inwestowania zaliczyć można:
Zwiększone ostatnio zainteresowanie społeczną odpowiedzialnością biznesu zbiega się w czasie z kryzysem na rynkach finansowych. Coraz więcej liderów biznesu przyznaje, że CSR staje się coraz bardziej istotnym elementem zarządzania. Instytut IBM przeprowadził ankietę wśród 224 czołowych przedstawicieli świata biznesu na temat znaczenia CSR w dzisiejszej gospodarce. 60% respondentów stwierdziło, że w ciągu ostatniego roku znaczenie CSR zdecydowanie wzrosło, w czasie gdy zaledwie 6% uznało, że zmalało [12]. Czas pokaże czy zwracanie się w kierunku społecznej odpowiedzialności w tych warunkach wynika z chęci odbudowania wizerunku czy jest efektem nowego, strategicznego podejścia do odpowiedzialnego zarządzania. Czy zainteresowanie CSR przekłada się na wzrost znaczenia odpowiedzialnych inwestycji?
Pomimo kryzysu UN PRI zdobywa kolejnych sygnatariuszy, których liczba osiągnęła już 560 podmiotów. Badanie przeprowadzone przez UN PRI wykazuje, że w ciągu ostatniego roku o 25% wzrosła liczba podmiotów włączających zasady odpowiedzialnego inwestowania do kontraktów (z poziomu 38% do 68%).
Wedle danych organizacji EuroSIF ilość aktywów zgromadzonych w funduszach typu SRI z roku na rok jest coraz większa. Tylko w Stanach Zjednoczonych zgromadziły one 11% wszystkich środków zarządzanych przez fundusze w tym kraju. W Europie wskaźnik ten jest nawet większy – na naszym kontynencie „odpowiedzialny” model inwestowania zyskuje coraz większą popularność. W 2007 roku europejskie fundusze SRI zarządzały aktywami o wartości 2,6 bln euro, co stanowi ok. 17% wszystkich zarządzanych aktywów w Europie.
Etyczny zysk to nie oksymoron
Miernikiem efektywności inwestycji jest i pozostanie stopa zwrotu oraz towarzyszące jej ryzyko. Celem inwestowania jest zwiększenie wartości zainwestowanego kapitału przy zachowaniu określonego poziomu ryzyka. Kwestia zysku jest więc wpisana w definicję inwestowania – lokowanie kapitału zawsze odbywa się z intencją jego pomnożenia. Idea społecznie odpowiedzialnego inwestowania nie zakłada więc, że aspekty etyczne są ważniejsze niż ekonomiczne, a jedynie traktuje te sprawy jako równorzędne. Odpowiedzialna inwestycja musi spełniać obydwa warunki. Czy na obecnym etapie rozwoju SRI osiągnięcie równowagi między zyskiem i etyką jest możliwe?
Wielu przeciwników (lub sceptyków) społecznie odpowiedzialnego inwestowania traktuje kwestię zysku jako podstawowy argument potwierdzający brak racjonalności idei SRI. Ich zdaniem, zyski jakie przynoszą tego rodzaju inwestycje są mniejsze (o ile w ogóle są) niż zyski z inwestycji nie uwzględniających kryteriów ESG, a co za tym idzie – SRI zaprzecza idei inwestowania samej w sobie. Dla przykładu, spółki uważane przez odpowiedzialnych inwestorów za nieetyczne, jak np. firmy przemysłu zbrojeniowego, mogą być bardzo dochodowe; eliminując je z portfolio inwestor pozbawia się cennych aktywów przez co zmniejsza swoje szanse na zysk.
Przeprowadzono szereg analiz finansowych w celu zbadania stosunku SRI do tradycyjnych form inwestowania. Wyniki indeksów giełdowych opartych na spółkach odpowiedzialnych społecznie (takie jak FTSE4Good, DJ Sustainability Index, Domini 400 Social Index) są bardzo zróżnicowane, głównie ze względu na metodologię doboru spółek oraz ilość walorów wchodzących w ich skład. Przykładowo w latach 2003-2007 FTSE4Good wykazywał znaczącą przewagę nad indeksem FTSE100, jednakże wypracowana na przestrzeni 5 lat przewaga została zniwelowana niemal do zera podczas ostatniego załamania (lipiec 2007 – lipiec 2009), przez co po 7,5 latach inwestycji stopa zwrotu z tego indeksu była wyższa jedynie o 9 proc. Znamienne jest to, że mimo uzyskiwania z reguły wyższych od indeksów bazowych stóp zwrotu, tylko jeden z najbardziej znanych indeksów SRI wypracował zysk w horyzoncie 7,5 lat (do końca lipca 2009 roku). Indeksem tym jest DJ Sustainability, który zarobił 2,5%, przy spadkach w analogicznym okresie FTSE4Good Index o 3,3%, czy Domini 400 Social Index o 12,1%. Potwierdzenie otrzymanych wyników porównania dostarcza zestawienie przygotowane w czerwcu 2009 roku przez firmę analityczną Morningstar, które pokazało, że ponad połowa z 40 brytyjskich funduszy etycznych mieści się w 3 i 4 kwartylu rankingów wyników za ostatni rok [13].
Powyższa analiza pozwala stwierdzić, że na obecnym etapie, inwestycje typu SRI nie są znacząco bardziej dochodowe niż inwestycje tradycyjne. Z drugiej zaś strony wyniki przytoczonych indeksów wskazują, że można otrzymywać porównywalne stopy zwrotu kierując się etycznymi przesłankami w doborze inwestycji co oznacza, że odpowiedzialni inwestorzy nie muszą być stratni.
Znamienne jest to, że odpowiedzialne inwestycje przynoszą zyski przede wszystkim w dłuższym horyzoncie czasu. Jeżeli firma, aby być postrzegana jako odpowiedzialna społecznie, musi inwestować w technologie, bądź projekty proekologiczne, to w krótkim horyzoncie ponosi duże nakłady inwestycyjne (czy to wykorzystując kapitały własne, czy finansując je kredytem rozłożonym na lata). Takie projekty moment opłacalności uzyskują najczęściej po wielu miesiącach, co powoduje, że w początkowych okresach przepływy pieniężne generowane przez te firmy są niższe niż w przypadku przedsiębiorstw, które nie realizują takich inwestycji. W długim horyzoncie jednak rentowność projektów przekłada się na wzrost wartości firmy i wymierne korzyści dla jej właścicieli.
Jednak nie każda forma CSR musi angażować znaczne nakłady inwestycyjne. Społecznie odpowiedzialne zachowania firm, takie jak dobre traktowanie swoich pracowników, skutkują większą ich lojalnością i zmniejszoną rotacją kadry, co w znacznym stopniu wpływa na efektywność pracy. Większe zadowolenie z wykonywanej pracy często przekłada się na utrzymanie lepszych kontaktów z klientami i większe ich zadowolenie. Zmniejsza to ryzyko funkcjonowania biznesu. co powinno być pozytywnie odbierane przez potencjalnych inwestorów. Z reguły jednak działania CSR są integralną częścią długofalowej strategii firmy, przez co mogą one być niedoceniane przez inwestorów o krótkim horyzoncie inwestycyjnym, kierujących się wyłącznie kategoriami ekonomicznymi przy wyborze spółek. Społeczna odpowiedzialność ma sens nie tylko z perspektywy inwestowania, ale z perspektywy działalności gospodarczej w ogóle. Odpowiedzialni inwestorzy uznają, że firmy zarządzane odpowiedzialnie, prowadzące działalność w sposób zrównoważony, sprawniej zarządzają ryzykiem, mają lepsze relacje z otoczeniem i szybciej dostosowują się do prośrodowiskowych regulacji. Tzw. „business case”, argument biznesowy, stojący za społeczną odpowiedzialnością biznesu, jest dla nich oczywisty. Stabilność przepływów pieniężnych w wyniku utrzymania wyższego zadowolenia w relacjach z klientem oraz silniejszych związków ze społecznością, bezpośrednio wypływa nie tylko na wyniki finansowe firm, ale także ich pozycję konkurencyjną i umiejętność radzenia sobie w czasie kryzysu [14]. Można powiedzieć zatem, że z tej perspektywy odpowiedzialny inwestor to po prostu inwestor racjonalny – niezależnie od tego czy kieruje się osobistym przekonaniem o słuszności społecznej odpowiedzialności biznesu czy nie, wybierając SRI wybiera po prostu najlepszą, najbardziej racjonalną z ekonomicznego punktu widzenia formę inwestowania.
W tym miejscu warto przytoczyć teorię kapitalizmu grup interesu [15]. Zakłada ona, że przedsiębiorstwo jest częścią społeczeństwa, a nie odrębnym bytem, skoncentrowanym tylko na realizacji celów finansowych. Jedną z podstawowych zasad kapitalizmu grup interesu jest zasada współdziałania interesariuszy na rzecz wspólnego dobra – kapitalizm funkcjonuje dzięki temu, że grupy interesu, poprzez współpracę, zaspokajają swoje potrzeby. Kapitalizm działa ponieważ przedsiębiorcy i menedżerowie potrafią nawiązywać i utrzymać porozumienia z grupami interesu, zamiast występować w charakterze przedstawicieli kapitału.
Ponownie odwołać się możemy do doświadczenia Grupy SABMiller: Sukces rynkowy w dużym stopniu zależy od dobrobytu społeczeństwa, z którego pochodzą nie tylko klienci, ale również dostawcy i pracownicy. Wszelkie inicjatywy podnoszące dobrobyt społeczeństwa mają więc sens gospodarczy. Odpowiedzialny inwestor
Odpowiedzialny inwestor dąży do osiągnięcia zysku, ale bierze w tym procesie pod uwagę długofalowe, potencjalne konsekwencje swoich działań. Stara się je przewidzieć i zastosować rozwiązanie zgodne z jego przekonaniami – jeżeli np. uważa, że firmy przemysłu zbrojeniowego, produkując broń na potrzeby wojsk biorących udział w konfliktach zbrojnych, w pewien sposób przyczyniają się do wzmocnienia tych konfliktów, może celowo eliminować ich akcje ze swojego portfela inwestycyjnego. Inwestor, który z kolei uważa, że firmy stosujące wysokie standardy ekologiczne lepiej zarządzają ryzykiem środowiskowym, co w efekcie przekłada się na ich kondycję finansową i perspektywy rozwoju, może budować swój portfel w oparciu o akcje takich właśnie firm. SRI poszerza zatem dotychczasowe rozumienie inwestowania, oferując nowe, bardziej kompleksowe spojrzenie. Inwestor przestaje być podmiotem działającym w próżni, skoncentrowanym na wynikach finansowych – jego rola widziana jest z perspektywy całego jego otoczenia, a jego działania postrzegane są nie tylko przez pryzmat celów, ale też konsekwencji inwestowania. To rozszerzenie tła inwestycji jest możliwe dzięki dostrzeżeniu, że wartość firmy tworzona jest dla wszystkich i przez wszystkich interesariuszy, a negatywny wpływ działalności firmy na otoczenie ogranicza długofalowe perspektywy jej rozwoju.
W kontekście koncepcji SRI, inwestor ma świadomość złożoności czynników, które kształtują wartość przedmiotu inwestycji w długim okresie – ocenia jego kondycję w sposób kompleksowy, odwołując się do szerokiej gamy danych, w tym do źródeł informacji na temat społecznej odpowiedzialności.
Inwestor taki może oddziaływać na otoczenie: zarządzając kapitałem w odpowiedni sposób może stymulować stosowanie odpowiedzialnych praktyk – jego preferencje w kwestii wyboru przedmiotów inwestycji mogą więc zmieniać trendy w zarządzaniu. Odpowiedzialny inwestor przyczynia się do, w pewnym sensie, kreowania popytu na odpowiedzialność w działalności biznesowej. Nawet jeżeli kieruje się wyłącznie racjonalnym osądem ekonomicznym, sposób jego działania wpływa na zmiany współczesnych modelów biznesowych. Każda firma, jeżeli chce się rozwijać, potrzebuje kapitału i inwestycji – spełnienie wymogów inwestorów może pomóc je pozyskiwać.
Perspektywy rozwoju – czy odpowiedzialność stanie się standardem?
„Etyczna rewolucja” obejmuje coraz więcej podmiotów życia gospodarczego: etyczne i prośrodowiskowe standardy wprowadzane są nie tylko z inspiracji zarządzających firmami – stają się elementem regulacji prawnych i obowiązujących norm. Czy w związku ze zmieniającym się modelem biznesu, w którym kwestie zrównoważonego rozwoju i etyki przenikają wszystkie sfery działalności firmy, stosowanie kryteriów społecznej odpowiedzialności w projektowaniu polityki inwestycyjnej stanie się standardem?
Autorzy raportu Responsible Investing: A Paradigm Shift from Niche to Mainstream przewidują, że inwestycje społecznie odpowiedzialne do 2015 r. będą stanowiły 20% wszystkich zarządzanych aktywów. Zdaniem autorów raportu, w związku z rosnącą świadomością firm w zakresie CSR, rosnącymi cenami energii i surowców, rosnącym zainteresowaniem mediów kwestiami społecznymi i środowiskowymi, zmianami legislacji, przez najbliższe lata roczna stopa wzrostu wartości aktywów na rynku SRI będzie wynosiła 25% i najpóźniej do 2015 r. rynek SRI przestanie być rynkiem niszowym.
Wydaje się, że ewolucja w kierunku społecznie odpowiedzialnego inwestowania nabiera rozpędu. W miarę jak coraz więcej firm na świecie uwzględniać będzie aspekty etyczne, środowiskowe i społeczne w swoich strategiach, pewnego dnia może się okazać, że inwestorzy nie mają już wyboru: odpowiedzialność stanie się standardem, a nie „potrzebą wyższego rzędu”. I chociaż zmiany nie obejmują wszystkich uczestników rynków, w tym np. wielu firm z krajów azjatyckich, mechanizmy globalizacji mogą rozpowszechnić idee zrównoważonego rozwoju i narzędzia zarządzania CSR szybciej niż nam się to wydaje. Jeżeli kryzys finansowy w krótkim czasie „przeniósł” trendy spadkowe na wszystkie rynki świata – czy tak samo będzie z odpowiedzialnością? Dodatkowe źródła informacji o SRI: EIRIS: www.eiris.org EuroSIF: www.eurosif.org Social Investment Forum: www.socialinvest.org Odpowiedzialne Inwestowanie: www.odpowiedzialne-inwestowanie.pl Ethical Investments: www.ethicalinvestments.co.uk Social Funds: www.socialfunds.com UN PRI: www.unpri.org UNEP Finance Initiative: www.unepfi.org
[1] Mówimy o inwestycji jako przeciwieństwie konsumpcji ponieważ, z zgodnie z definicją, inwestycja to wyrzeczenie się bieżącej konsumpcji na rzecz przyszłych niepewnych korzyści. Więcej na temat inwestycji i inżynierii finansowej z nimi związanej w: K.Jajuga, T.Jajuga, Inwestycje. Instrumenty finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 [2] Ibidem [3] TFI SKOK – zakładka „etyczne inwestowanie” [4] www.odpowiedzialnybiznes.pl [5] www.odpowiedzialnybiznes.pl [6] Na podstawie klasyfikacji K. Jajugi i T. Jajugi [7] Więcej na temat globalnego ryzyka w raporcie World Economic Forum Global Risks 2009 [8] Kompania Piwowarska [9] Raport European SRI Study 2009, EuroSIF, s.6 [10] Więcej o historii SRI: http://socialinvesting.about.com/ [11] Więcej na temat debaty w Parlamencie w Raporcie UNEP Finance Initiative Fiduciary Responsability. Legal and practical aspects of integrating environmental, social and governance issues into institutional investment. [12] Dane z raportu IBM Institute for Business Value Leading a Sustainable Enterprise. Leveraging Insight and information to act [13] Dane wykorzystane w przedstawionej analizie pochodzą z artykułu Magdaleny Krukowskiej (Zyski moralnie niekwestionowane, Forbes, 08/2009) oraz platformy informacyjnej Bloomberg. Analizy danych na prośbę Forum Odpowiedzialnego Biznesu dokonał Piotr Kaźmierkiewicz, analityk, Centralny Dom Maklerski Pekao SA. [14] Ten fakt znajduje odzwierciedlenie w wycenach rynkowych danych spółek. Analizując pierwsze 20 spółek z rankingu Goodness 500 średnia stopa zwrotu z tych walorów w okresie bessy (lipiec 2007 do lipiec 2009) wyniosła -30,0% w porównaniu ze spadkiem indeksu S&P500 o 32,1%. W dłuższym horyzoncie przewaga 20 pierwszych spółek rankingu jest jeszcze bardziej widoczna. Średnia stopa zwrotu z ostatnich 5 lat (18 spółek o wystarczającej historii notowań) wyniosła +1,2% (indeks S&P500 spadł o 10,4%), zaś przy 10-letnim horyzoncie portfel 16 spółek zyskał 26,0% przy stracie indeksu S&P500 równej 25,7%). Więcej na temat rankingu: http://goodness500.org/. Niniejszej analizy na prośbę Forum Odpowiedzialnego Biznesu dokonał Piotr Kaźmierkiewicz, analityk Centralnego Domu Maklerskiego Pekao SA. [15] Więcej na ten temat: Value Based Management. Koncepcje, narzędzia, przykłady. Praca pod zbiorową redakcją: B. Bartoszewicz, K. Pniewski, A. Szablewski, Poltext, Warszawa 2008