KE zatwierdza nowe wytyczne w sprawie pomocy państwa na cele związane z klimatem, ochroną środowiska i energią

22 grudnia 2021

Kolegium komisarzy zatwierdziło nowe wytyczne w sprawie pomocy państwa na cele związane z klimatem, ochroną środowiska i energią (CEEAG). Wytyczne zostaną formalnie przyjęte w styczniu 2022 r. i będą od tego momentu obowiązywać. Nowe zasady wiążą się z dostosowaniem do ważnych celów i zadań UE określonych w Europejskim Zielonym Ładzie oraz do innych wprowadzonych niedawno zmian regulacyjnych w dziedzinie energii i środowiska, a także uwzględniają rosnące znaczenie ochrony klimatu.

Europa będzie potrzebować znacznej ilości zrównoważonych inwestycji, które posłużą jako wsparcie transformacji ekologicznej. Chociaż znaczna część środków pochodzić będzie z sektora prywatnego, wsparcie publiczne będzie potrzebne dla szybkiego procesu zielonej transformacji. Zatwierdzone dzisiaj nowe wytyczne wzmocnią wszystkie nasze wysiłki podejmowane w celu dekarbonizacji społeczeństwa. Ułatwią między innymi podejmowanie inwestycji przez państwa członkowskie, w tym w obszarze odnawialnych źródeł energii, co w efektywny kosztowo sposób przyspieszy osiągnięcia Zielonego Ładu. Jest to ważny krok, dzięki któremu nasze zasady pomocy państwa będą w pełnym zakresie wspierać Europejski Zielony Ład – mówi  Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca wykonawcza, odpowiedzialna za politykę konkurencji UE.

Zatwierdzone właśnie zasady pomocy państwa to wsparcie dla projektów w zakresie ochrony środowiska, w tym ochrony klimatu i generowania zielonej energii. Obejmują one sekcje przewidujące szerokie i elastyczne wsparcie dekarbonizacji gospodarki, otwarte na wszystkie technologie, które mogą przyczynić się do osiągnięcia założeń Europejskiego Zielonego Ładu, w tym na odnawialne źródła energii, środki z zakresu efektywności energetycznej, pomoc na czystą mobilność, infrastrukturę, gospodarkę o obiegu zamkniętym, ograniczenia zanieczyszczenia środowiska, ochronę i przywrócenie różnorodności biologicznej, a także środki gwarantujące bezpieczeństwo dostaw energii. Zasady mają pomagać państwom członkowskim w realizacji ambitnych celów UE w zakresie energii i klimatu przy jak najmniejszym koszcie dla podatników i bez nadmiernego zakłócania konkurencji na jednolitym rynku. Celem wytycznych jest także ułatwienie uczestnictwa społeczności energetycznych działających w zakresie energii odnawialnej oraz małych i średnich przedsiębiorstw – istotnych podmiotów stanowiących siłę napędową zielonej transformacji.

Zmienione wytyczne obejmują ważne dostosowania w celu ujednolicenia zasad ze strategicznymi priorytetami Komisji, w szczególności tymi określonymi w Europejskim Zielonym Ładzie, a także z innymi niedawnymi zmianami regulacyjnymi i wnioskami Komisji w obszarze energii i środowiska, w tym z pakietem „Gotowi na 55”.

W szczególności w wytycznych:

  • Rozszerzono kategorie inwestycji i technologii, które mogą być wspierane przez państwa członkowskie, tak aby objęły swoim zakresem wszystkie technologie mogące przyczynić się do realizacji Europejskiego Zielonego Ładu. Nowa, oddzielna sekcja poświęcona jest ograniczeniu oraz unikaniu emisji gazów cieplarnianych, co ułatwiać będzie ocenę środków wspierających dekarbonizację różnych sektorów gospodarki, w tym inwestycji w energię ze źródeł odnawialnych, skuteczność energetyczną w procesach produkcji oraz dekarbonizację przemysłu, zgodnie z Europejskim prawem o klimacie. W zmienionych zasadach dopuszcza się, ogólnie rzecz biorąc, pomoc do wysokości 100 proc. luki w finansowaniu, zwłaszcza jeżeli pomoc ta przyznawana jest w następstwie procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji. Wprowadzono ponadto nowe instrumenty pomocy, takie jak kontrakty na transakcje różnicowe dotyczące dwutlenku węgla, aby pomóc państwom członkowskim w reagowaniu na potrzeby przemysłu związane z zieloną transformacją.
  • Uwzględniono pomoc dla szeregu obszarów istotnych dla Europejskiego Zielonego Ładu. Chodzi tu między innymi o nowe lub zaktualizowane sekcje poświęcone pomocy na rzecz zapobiegania zanieczyszczeniom innym niż w wyniku gazów cieplarnianych, w tym zanieczyszczeniu hałasem, oraz ograniczania takiego zanieczyszczenia, pomocy na efektywne gospodarowanie zasobami i gospodarkę o obiegu zamkniętym, pomocy na rzecz różnorodności biologicznej i na naprawę szkód w środowisku naturalnym. Ponadto wytyczne zawierają sekcje poświęcone pomocy zachęcającej do inwestycji w sztandarowych obszarach, takich jak charakterystyka energetyczna budynków i czysta mobilność, obejmująca wszystkie rodzaje transportu.
  • Wprowadzono zmiany obowiązujących obecnie zasad dotyczących ulg w odniesieniu do niektórych opłat za energię elektryczną dla odbiorców energochłonnych. Zasady te mają na celu ograniczenie ryzyka, że – ze względu na te opłaty – działalność w niektórych sektorach przeniesie się do miejsc, w których nie obowiązuje dyscyplina środowiskowa lub jest ona mniej ambitna niż w UE. Aby sprostać zwiększonym wysiłkom na rzecz dekarbonizacji wymaganym do osiągnięcia celów klimatycznych UE, w wytycznych rozszerzono ulgi wszystkich opłat służących finansowaniu dekarbonizacji i polityki społecznej. Co więcej, w wytycznych uproszczono kwestię kwalifikujących się sektorów, mając na uwadze umożliwienie państwom członkowskim utrzymania równych warunków działania i w oparciu o obiektywne wskaźniki na szczeblu sektorowym. Dokonano również przeglądu zasad, aby skuteczniej podtrzymać stopniową dekarbonizację takich przedsiębiorstw, m.in. poprzez powiązanie ulg ze zobowiązaniami beneficjentów do zmniejszenia ich śladu węglowego.
  • Wprowadzono zabezpieczenia, które zagwarantują, że wsparcie będzie udzielane w tych obszarach, w których jest niezbędne do skuteczniejszej ochrony klimatu i środowiska, jak również że nie będzie przekraczać kwoty koniecznej do osiągnięcia celów środowiskowych ani zakłócać konkurencji czy też zagrażać integralności jednolitego rynku. W tym względzie wytyczne zwiększą na przykład udział zainteresowanych stron w projektowaniu dużych środków pomocy, zobowiązując państwa członkowskie do przeprowadzania konsultacji z zainteresowanymi stronami na temat najważniejszych cech takich środków.
  • Zapewniono spójności z odpowiednimi przepisami i strategiami UE w obszarze środowiska i energii, m.in. poprzez wstrzymanie dopłat do najbardziej zanieczyszczających paliw kopalnych, w przypadku których pozytywna ocena Komisji zgodnie z zasadami pomocy państwa jest mało prawdopodobna ze względu na ich znaczący szkodliwy wpływ na środowisko. Mało prawdopodobne jest zatwierdzanie środków obejmujących nowe inwestycje w gaz ziemny, chyba że wykazano, iż inwestycje te są zgodne z celami klimatycznymi Unii na lata 2030 i 2050, a także ułatwiają przejście z bardziej zanieczyszczających środowisko paliw, nie blokując technologii, co mogłoby utrudniać wprowadzanie czystszych rozwiązań na szeroką skalę. Wytyczne zawierają również nową sekcję dotyczącą pomocy na zamknięcie elektrowni węglowych, torfowych i łupkowych, co ma ułatwić dekarbonizację w sektorze energetycznym.
  • Usprawniono dotychczasowe zasady i zwiększono ich elastyczność, również poprzez usunięcie wymogu indywidualnego zgłaszania dużych zielonych projektów w ramach programów zatwierdzonych przez Komisję już wcześniej.

Przebieg

Nowe wytyczne w sprawie pomocy państwa na cele związane z klimatem, ochroną środowiska i energią są zatwierdzane w następstwie oceny obowiązujących obecnie Wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią (EEAG), przeprowadzonej w ramach oceny adekwatności pomocy państwa – badania wykonanego przez zewnętrznych doradców. Komisja przeprowadziła także obszerne konsultacje z wszystkimi zainteresowanymi stronami w sprawie proponowanych zmienionych zasad; konsultacje zaowocowały ponad 700 nadesłanymi uwagami. W proces zaangażowane były państwa członkowskie, stowarzyszenia przedsiębiorców, grupy reprezentujące określone interesy, indywidualne przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe i obywatele. Przegląd odzwierciedla również doświadczenia Komisji wypływające z praktyki ostatnich lat.

Jesienią 2020 r. Komisja rozpoczęła również europejską dyskusję na temat tego, w jaki sposób polityka konkurencji może aktywniej wspierać realizację celów Europejskiego Zielonego Ładu, aby zapewnić jak najlepsze współdziałanie zasad konkurencji i strategii zrównoważonego rozwoju. Proces ten rozpoczął się zaproszeniem do zgłaszania uwag, a następnie w lutym 2021 r. odbyła się konferencja, której gospodarzem była wiceprzewodnicząca Komisji Margrethe Vestager. W nowych wytycznych uwzględniono otrzymane odpowiedzi. Zmienione wytyczne zostaną formalnie przyjęte, gdy tylko dostępne będą wszystkie wersje językowe. Od tego momentu będą one obowiązywać.

Kontekst

Wytyczne w sprawie pomocy państwa na cele związane z klimatem, ochroną środowiska i energią zastąpią, po ich formalnym przyjęciu, obowiązujące obecnie Wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią i będą miały zastosowanie do wszystkich decyzji podejmowanych przez Komisję po ich przyjęciu. Państwa członkowskie będą zobowiązane do dostosowania swoich systemów do nowych przepisów od 2024 r. W wytycznych określono warunki, na jakich pomoc państwa przyznawana przez państwa członkowskie w obszarze klimatu, ochrony środowiska i energii może zostać uznana za zgodną z jednolitym rynkiem, a także kryteria stosowane przez Komisję na potrzeby oceny wsparcia udzielanego przez państwa członkowskie w tych obszarach.

Ramy dla wytycznych stanowi ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń grupowych zawierające warunki zgodności ex ante, na podstawie których państwa członkowskie mogą wdrażać środki pomocy państwa, nie zgłaszając ich wcześniej Komisji.

Przepisy ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych dotyczące pomocy w obszarze klimatu, ochrony środowiska i energii są obecnie przedmiotem ukierunkowanego przeglądu. Przegląd ma na celu dalsze ułatwienie podejmowania zielonych inwestycji poprzez rozszerzenie zakresu środków objętych wyłączeniem grupowym, tak aby uwzględniona była pomoc na inwestycje w nowe technologie, na przykład technologie wodorowe czy wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla, a także pomoc w obszarach kluczowych dla osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu, takich jak efektywne gospodarowanie zasobami i różnorodność biologiczna. Ponadto przegląd ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych ma na celu dalsze doprecyzowanie zasad dotyczących pomocy na inwestycje w sztandarowych obszarach, takich jak charakterystyka energetyczna budynków oraz infrastruktura ładowania i tankowania na potrzeby czystej mobilności, które zostały już wprowadzone w ramach ukierunkowanego przeglądu ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych w lipcu 2021 r. I wreszcie, zasady zyskają dodatkową elastyczność, jeżeli chodzi o definicję kosztów kwalifikowalnych i intensywności pomocy. Konsultacje publiczne w sprawie proponowanych zmian w stosownych przepisach ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych trwały od 6 października do 8 grudnia 2021 r.

Źródło: KE