Praca zawodowa a pełnienie ról opiekuńczych przez kobiety i mężczyzn w Polsce

Praca zawodowa a pełnienie ról opiekuńczych przez kobiety i mężczyzn w Polsce

Pełnienie ról opiekuńczych jest wśród pracowników zjawiskiem masowym. W najbliższych latach szczególnie istotna stanie się kwestia opieki nad dorosłymi osobami zależnymi. Czy firmy są gotowe na wsparcie pracowników w ich obowiązkach opiekuńczych? Odpowiedź w przygotowanym przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu raporcie z badania “Praca zawodowa a pełnienie ról opiekuńczych przez kobiety i mężczyzn w Polsce”.

Pobierz raport >>

Raport przedstawia rezultaty badania Forum Odpowiedzialnego Biznesu, zrealizowanego w partnerstwie z Santander Bank Polska i Henkel Polska, dotyczącego łączenia ról opiekuńczych i zawodowych przez pracowników firm działających w Polsce. Publikacja zwraca uwagę na sytuację osób zajmujących się dorosłymi osobami zależnymi oraz możliwość włączania się mężczyzn w obowiązki opiekuńcze. Zestawia też działania wprowadzane przez pracodawców z oczekiwaniami pracowników oraz zawiera rekomendacje dla ustawodawców, samorządów i firm.

Łączenie pracy z obowiązkami opiekuńczymi jest wśród polskich pracownic i pracowników zjawiskiem  powszechnym. Dotyczy co trzeciego gospodarstwa domowego w Polsce. Ponad 6,2 mln pracowników i pracownic w Polsce, czyli połowa zatrudnionych na umowę o pracę, pełni role opiekuńcze, zajmując się dziećmi i/lub rodzicami. Konieczne jest więc wdrażanie przez pracodawcę działań wspierających te osoby w łączeniu takich ról. Wyjście naprzeciw ich oczekiwaniom może zapobiec wycofywaniu się z rynku pracy osób wartościowych dla pracodawców, w szczególności kobiet, których te obowiązki dotyczą w największym stopniu.

W najbliższych latach szczególnie ważne będzie wsparcie pracowników w pełnieniu ról opiekuńczych nad osobami dorosłymi – rodzicami czy dziadkami pracowników. Wynika to z prognoz demograficznych dla Polski. Osoby w wieku 60 lat i więcej stanowią w Polsce około 25% ogółu mieszkańców, do 2030 roku takich osób będzie 10,8 mln. Tymczasem aż 30% badanych nie wie, czy ich koledzy lub koleżanki opiekują się kimś dorosłym.

– Pandemia i jej skutki ekonomiczne mogą w sposób negatywny wpłynąć na rozwijający się dotychczas trend “rynku pracownika”. Spodziewane ograniczenia kosztów, poszukiwania oszczędności przez firmy czy zagrożenie zwolnieniami mogą prowadzić do wycofywania się biznesu z realizowanych strategii i projektów z zakresu work-life balance – mówi Marzena Strzelczak, prezeska Forum Odpowiedzialnego Biznesu. – Jak pokazują rezultaty naszego badania, z jednej strony pracodawcy muszą zmierzyć się z problemem braku wiedzy, narzędzi, dobrych praktyk i wzorców dla osób odpowiadających w sektorze biznesowym za zatrudnienie, kreowanie polityk HR oraz wdrażanie rozwiązań wspierających pracowników. Z drugiej zaś strony, potrzebne są rozwiązania systemowe, współpraca z administracją i samorządami, których zadaniem jest m.in. zwiększenie dostępności miejsc opieki zarówno dla dzieci, jak i potrzebujących tego dorosłych. Konieczna jest współpraca między wszystkimi interesariuszami, tak, by nie dopuścić do pozostawienia pracownic i pracowników samych sobie. Rola pracodawców jest tu jednak szczególna, w kontekście konieczności łączenia obowiązków prywatnych, w tym rodzinnych, opiekuńczych z pracą. Trendy demograficzne, a także oczekiwania zatrudnionych wskazują na pilną konieczność zadbania o wsparcie kobiet i mężczyzn w tym zakresie w sposób adekwatny, odpowiadający na realne potrzeby – dodaje Marzena Strzelczak.

– Kwestia łączenia pracy z obowiązkami opiekuńczymi szacunkowo dotyczy ok. 37% wszystkich gospodarstw domowych w Polsce. Jest to więc bardzo ważny czynnik, który wpływa na wszystkich pracowników banku i który jako odpowiedzialny pracodawca musimy adresować w naszych działaniach. Dlatego, jako firma, która zatrudnia ponad 11 tys. osób, dołączyliśmy do badania, które jeszcze lepiej pozwoli nam poznać skalę i złożoność zagadnienia, jakim jest godzenie ról opiekuńczych i zawodowych. Tegoroczny raport FOB „Praca zawodowa a pełnienie ról opiekuńczych przez kobiety i mężczyzn w Polsce” wskazuje, że niemal wszyscy pracownicy (99%) posiadający dodatkowo obowiązki opiekuńcze podejmowali już różnego rodzaju działania mające na celu zapewnić równowagę pomiędzy pracą a życiem osobistym. Najczęściej odbywały się one kosztem pewnych form aktywności poza pracą. Natomiast jeśli chodzi o działania z obszaru aktywności zawodowej – głównie podejmowane kwestie to przejście w tryb elastycznego czasu pracy. Z perspektywy pracodawcy kluczowe jest więc odpowiednie dopasowanie dostępnych rozwiązań do oczekiwań i potrzeb pracowników, jednocześnie będących w zgodzie z regulacjami prawnymi oraz zapewniającymi stabilność funkcjonowania przedsiębiorstwa – mówi Dorota Strojkowska, Członkini Zarządu Santander Bank Polska odpowiadająca za Pion Partnerstwa Biznesowego

– Sytuacja pandemiczna, z którą się obecnie mierzymy, zaskoczyła cały rynek pracy. Pracodawcy w krótkim czasie zmuszeni byli wdrożyć procedury przejścia na tryb pracy zdalnej, a pracownicy – łączyć obowiązki zawodowe z domowymi w systemie „home office”. Praca zdalna, wcześniej traktowana jako przywilej, przysługujący jedynie nielicznym, powoli staje się standardem. W Henklu już trzeci rok obowiązuje zasada, że każdy pracownik, którego charakter pracy na to pozwala, a przełożony wyraża zgodę, może korzystać do 10 dni w miesiącu z opcji „home office”. Jednak wpisanie pracy z domu do regulaminu firmy nie zamyka sprawy – potrzebne są dalsze rozwiązania organizacyjne i systemowe ułatwiające łączenie pracy z obowiązkami domowymi czy też pełnieniem ról opiekuńczych – powiedziała Dorota Strosznajder, Dyrektor Działu Komunikacji Korporacyjnej w Polsce i krajach bałtyckich, Pełnomocniczka Zarządu ds. odpowiedzialności społecznej w Henkel Polska. – W Henkel Polska podchodzimy z szacunkiem i zrozumieniem do aspiracji osobistych naszych pracowników, także tych związanych z ich życiem i zobowiązaniami prywatnymi. Dlatego też staramy się tworzyć przyjazne środowisko pracy, umożliwiające łączenie pracy zawodowej z opieką nad dziećmi oraz osobami zależnymi, by nikt nie musiał rezygnować z szans i możliwości rozwoju swojej kariery zawodowej.

Praca i opieka – jak je pogodzić w dobie starzejącego się społeczeństwa?

Ponad 80% pracowników i pracownic ma w swoim miejscu pracy osoby z obowiązkami opiekuńczymi. Według co czwartego ankietowanego/ej kwestia obecności w ich miejscu pracy osób, które zajmują się dorosłą osobą zależną to istotne wyzwanie dla ich firmy. Tego zdania są zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Jednak odsetek osób, które wiedzą o tym, że kolega czy koleżanka z pracy opiekuje się kimś dorosłym, wynosi zaledwie 39%. Co trzeci badany/a nie był pewny/a, czy takie osoby są w jej miejscu pracy. Widać zatem, że wciąż temat osób opiekujących się osobami dorosłymi jest nieobecny w rozmowach i przestrzeni publicznej.  Uderzające są też różnice pomiędzy rozwiązaniami preferowanymi przez pracowników, a tymi, które oferują im pracodawcy. Czytaj więcej >>

Polki i Polacy są zgodni – role opiekuńcze to także obowiązek mężczyzn. Jednak ci muszą przejść od deklaracji do czynów

Ważnym elementem wsparcia w realizacji obowiązków opiekuńczych jest wyrównywanie szans zawodowych kobiet. Cztery na dziesięć kobiet oceniły bowiem, że w związku z koniecznością realizacji zobowiązań opiekuńczych straciły pewne szanse zawodowe. Zwiększanie zaangażowania mężczyzn w pełnienie ról opiekuńczych i zwiększanie liczby rozwiązań wspierających kobiety – opiekunki będzie służyło wyrównywaniu szans na rynku pracy. Z oceną, że gdyby mężczyźni bardziej zaangażowali się w opiekę, kobietom byłoby łatwiej rozwijać swoją karierę zgadza się aż 81% kobiet. Czytaj więcej >>

Struktura raportu

Pierwsza część raportu składa się z rozdziałów poświęconych kluczowym obszarom i kwestiom:

  • powszechność – obowiązki opiekuńcze jako wspólna odpowiedzialność zatrudnionych i pracowników
  • różnice – obowiązki opiekuńcze a równość płci
  • zaangażowanie – mężczyźni w rolach opiekuńczych wobec dzieci.

Tę część publikacji uzupełniają podsumowanie rezultatów badań dot. osób z obowiązkami opiekuńczymi wobec dorosłych. Inspiracją do powstania raportu FOB było badanie “Equal Lives: Parenthood and Caring In The Workplace”, przeprowadzone w 2018 r. w Wielkiej Brytanii przez organizację Business in the Community (BITC) we współpracy z Santander UK przez Avenir Consulting. W raporcie FOB znajduje się więc również porównanie wyników badania polskiego i brytyjskiego.

Istotnym elementem publikacji jest także zbiór rekomendacji przygotowanych przez ekspertów/ki FOB z myślą o pracodawcach, ustawodawcach i samorządach lokalnych. W ten sposób raport zyskuje dodatkowy walor praktyczny i może służyć jako narzędzie projektowania, wdrażania oraz ewaluacji narzędzi wspierających zatrudnionych w pełnieniu ról opiekuńczych i zachowaniu równowagi między pracą a życiem osobistym.

Pobierz raport >>

W ramach #MiesiącRóżnorodności, kluczowe wnioski i najważniejsze wyniki badania, w formie wideo, przedstawiła Marzena Strzelczak, prezeska Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Przejdź do prezentacji >>

***

English summary

SHARING CARING RESPONSIBILITIES WITH WORK IS A COMMON PHENOMENON

  • This problem directly affects about 6 million working men and women in Poland.
  • A clear majority of employees can identify people with caring responsibilities (especially those with children) in their workplace and feel more or less affected by their presence in terms of organiza-tion of their team, department and company as a whole.

CARING RESPONSIBILITIES OF EMPLOYEES APPLY MOST OFTEN TO CHILDCARE, BUT THE NUMBER OF WORKERS TAKING CARE OVER ADULT/ELDERLY WILL INCREASE

  • Nine out of ten cases of workers with caring responsibilities are those who care for healthy children.
  • The second group of carers is those caring for dependent parents (10% of cases).
  • In common opinion of employees, managers and HR specialists, the presence of employees caring for dependent elderly people will increase, which has to do with ageing of Polish society.
  • Childcare is still largely the domain of women, while adult care is more an area of activity for both women and men.

THE PRESENCE OF PERSONS WITH CARING RESPONSIBILITIES IN THE WORKPLACE IS AN IMPORTANT CHALLENGE FOR CO-WORKERS AND MANAGERS.

  • Three out of ten employees agree with the above statement – also managers say so.
  • A clear majority of those surveyed believe that caregiving workers should have additional opportu-nities and rights in the workplace.
  • Somewhat more than one in four respondents believe that child caring employees are more under-stood at work than those caring for dependent adults.

CARING RESPONSIBILITIES GIVE SATISFACTION AND ARE PLEASANT, BUT ARE STRESSFUL FOR MORE THAN HALF OF CAREGIVERS. THE LEVEL OF SATISFACTION AND STRESS DETERMINE WHO THE EM-PLOYEE IS LOOKING AFTER.

  • Caring responsibilities give satisfaction to almost 9 out of 10 employees-caregivers surveyed.
  • They are pleasant according to three-quarters, and stressful in opinion of slightly more than half of those surveyed.
  • The level of satisfaction, pleasure and stress associated with duties varies and depends on the pro-file of the person who the employee takes care of.
  • Satisfaction and pleasure, and at the same time less stress are felt when caring for a healthy child. Much more tension and less pleasure appear in dependent carers of adults and disabled children.

THE FULL BALANCE BETWEEN WORK AND CARE RESPONSIBILITIES IS DECLARED BY NOT MORE THAN ONE IN FIVE CAREGIVERS.

  • Only 17% of carers-workers surveyed declare a full balance between work and care responsibilities.
  • 17% of carers-workers indicate an imbalance.
  • 94% of carers-workers experience unexpected care-related situations at work.

ALMOST ALL EMPLOYEES WITH CARING RESPONSIBILITIES HAVE ALREADY TAKEN SOME ACTION TO ENSURE A WORK-LIFE BALANCE.

  • Most often, this involved giving up certain forms of activity outside work (sports, hobbies), using more unpaid, friendly assistance from others and changing time/ hours of work.

EMPLOYEES-CARERS HAVE NOT ENOUGH TIME FOR FRIENDS AND HOBBIES.

  • Most of the caregivers surveyed dedicate insufficient amount of time for their family, friends and hobbies.
  • Not more than a third of those surveyed are satisfied with the amount of time spent on friends and hobbies, while from time to family – almost half (47%).
  • As many as 38% of carers spend too much time working in their opinion.
  • Spending time with family and providing funding for family are the most important aspects of life for those surveyed – much more important than hobbies and work and careers.

EMPLOYEES ARE MOST SATISFIED WITH THEIR MENTAL HEALTH, AND LEAST – WITH THEIR FINANCIAL SITUATION.

  • Of the three measured aspects of life (finance, physical health, mental health), respondents rate mental health best – 64% of employees are satisfied with it.
  • 59% of them are satisfied with physical health and about half of those surveyed (49%) are satisfied with their finances.

EIGHT OUT OF TEN EMPLOYEES-CAREGIVERS HAVE ACCESS TO SOLUTIONS HELPING THEM RECONCILE WORK WITH CARING RESPONSIBILITIES.

  • Most often, short exits are offered with the possibility of making up absences, flexible working time and sub-posts. 65% of carers’ staff currently use such solutions.
  • Not always offered solutions are the ones that are most expected by employees.
  • Among those expected, the main ones are: more flexible working time, favourable wages and types of contracts, and affordable childcare facilities.
  • A number of solutions from the most anticipated ones are currently offered only by a few percent of employers (e.g. nursery/kindergarten funding or an affordable nursery/kindergarten).
  • On the other hand, several other proposals, such as the sub-posts are used only by a few carers (despite offering them in the workplace).
  • It is worth noting that, in principle, there are no differences between the key expectations of em-ployees of large and smaller companies. What is characteristic, however, is that women consider each of the measured facilities to be more attractive than men think.

EMPLOYEES-CARERS EXPECT LEGISLATORS TO SHORTEN WORKING TIME AND OFFER ADDITIONAL DAYS OFF FOR CARE.

  • The issue of working time (shorter day/ working week, days of care, additional leave) and financial issue (allowances, taxes, surcharges) are the main indications and expectations for the legislature.

THE ORGANIZATION AND AVAILABILITY OF PLACES OF CARE FOR CHILDREN AND DEPENDENT ADULTS ARE THE MAIN EXPECTATIONS OF CARERS’ EMPLOYEES TOWARDS LOCAL GOVERNMENT.

  • Local government appears to be an important support for employees in facilitating work and em-ployee responsibilities.
  • The expectation of ensuring accessibility to care centres, for both children (nursery, kindergartens) and adults (day/common room points, hospice) is very clear.
  • The second area of support is the co-financing of services and facilities (kindergartens, communica-tion, etc.) and the third is the organisation of nursing care and nursing consultancy (also for adults).

THE LEVEL OF ASSOCIATION OF LEAVE FOR MEN FOR CHILDCARE IS QUITE HIGH, BUT THE LEVEL OF KNOWLEDGE OF THE DETAILED CONDITIONS OF THIS LEAVE IS LIMITED.

  • Three-quarters of fathers-caregivers of children under 6 declare at least a fairly good knowledge of their child-related holiday rights.
  • Eight out of ten respondents are familiar with the leave „tacierzyński”, paternity and days for child-care.
  • However, the verification of knowledge regarding the length of leave and how it is remunerated shows that the level of thorough knowledge is limited, particularly with regard to „tacierzyński”, childcare and parental leave.
  • The most widely used paternity leave for fathers is paternity leave (68%) and childcare days (57%). On the other hand, the smallest percentage of fathers of young children have taken or plan to take childcare (4%) and parental (9%) leave, which is generally seen as leave for women.

GIVING LEAVE AT THE DISPOSAL OF WOMEN AND ECONOMIC ISSUE ARE TWO MAIN REASONS FOR MEN NOT TO TAKE CARE LEAVE.

  • The main reason for not taking the man’s leave is to leave the maximum amount of it for a woman.
  • The second key reason is the economic issue (lower salary, loss of bonuses).
  • To use their rights and men’s leave would most encourage the certainty that the use of them will not affect the further career.
  • It also seems that an important barrier is the incomplete level of male awareness of the rules and level of holiday pay.

THE LEVEL AND QUALITY OF INFORMATION GIVEN BY EMPLOYERS TO EMPLOYEES ON THEIR LEAVE RIGHTS IS, IN THE OPINION OF SURVEYED, AN AREA TO IMPROVE.

  • Only about half of employees with child-caring responsibilities have been informed by the employer of their rights regarding child-caregiving.
  • At the same time, as many as 80% of employees expect the employer to do so „by himself”.
  • Lower level of information among men than among women is noticeable.
  • The need for better information was indicated not only by employees, but also by HR specialists and managers.

MEN ARE VERY OPEN TO SUPPORTING WOMEN IN CARE AND SWAPPING ROLES, BUT STILL WOMEN ARE SEEN AS MORE PREDISTINE TO CARING RESPONSIBILITIES.

  • The roles of men and women are seen as equal.
  • On a mental level over the years, there has been a shift in the perception of roles between men and women, with a clear opening of men to taking on more caring roles.
  • On the other hand, a rather objective opinion of women’s natural predisposition to caring responsi-bilities prevails. At the same time, it is not only about breastfeeding, but also about the care of adults, where the man will often work better as the one physically stronger, but not necessarily as the one who has competence and predisposition for caring.

WOMEN BEAR MORE THAN MEN THE COST OF ENGAGING IN CARING RESPONSIBILITIES.

  • Longer absences and holidays, more frequent work outs, but also returning after the birth of a child are limitations for career development.
  • Women continue to experience the negative effects of motherhood manifested as dismissal, as soon as possible, by law after returning from leave.
  • The challenge for women is to prefer the employment of men, not women, as a „safer” solution for the employer. Moreover, such an approach is often understood and considered business-rational by employees.

SEPARATE REGULATIONS FOR MEN AND WOMEN ON CARING RESPONSIBILITIES RIGHTS ARE NOT NEEDED.

  • The study shows that when it comes to childcare, there is no separate legislation on rights for both sexes.
  • A clear majority of respondents (71%) takes the view that it is sufficient to define these rights in general, without distinguishing between men and women.

MANAGERS WHO LEAD THE WORK OF OTHERS DO NOT FEEL SUFFICIENTLY TRAINED.

  • The managers of others feel comfortable responding to the needs of employees with care responsibilities.
  • They say so, even though only 12% of them feel sufficiently trained to support and manage care-giver workers.

THE OPINIONS OF EMPLOYEES FROM LARGE COMPANIES (250+) AND SMALLER ONES ARE VERY CONSISTENT.

  • On the vast majority of issues, the opinions of employees from large and smaller companies are consistent.
  • This indicates that the challenges and problems in question are generally shared regardless of the size of the employer (with some exceptions).