Encyklopedia ESG

Encyklopedia ESG to zbiór terminów związanych ze społeczną odpowiedzialnością biznesu. Stanowi źródło podstawowej wiedzy, ułatwiając tym samym poznawanie ESG jako dziedziny.

Wolontariat pracowniczy

Wolontariat pracowniczy to działania polegające na inicjowaniu i wspieraniu przez pracodawcę działalności społecznej pracowników. Pracownicy-wolontariusze świadczą różnego rodzaju prace, wykorzystując swoje umiejętności i zdolności, natomiast pracodawca umożliwia im podejmowanie takich inicjatyw oraz wspiera ich działania.

Wsparcie pracodawcy może odbywać się poprzez:

  • Czas – kiedy pracodawca umożliwia realizację takich działań w ramach czasu pracy,
  • Fundusze – kiedy pracodawca przeznacza do dyspozycji pracowników – wolontariuszy fundusze, które mogą oni wykorzystać do realizacji swoich działań,
  • Zasoby – kiedy pracodawca umożliwia wykorzystanie zasobów zakładu pracy do realizacji działań pracowników – wolontariuszy, np. samochodów służbowych, sprzętu biurowego, narzędzi komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej;

Nie zawsze wsparcie to musi być realizowane we wszystkich trzech obszarach, ale żeby mówić o wolontariacie pracowniczym powinno obejmować przynajmniej jeden z nich.

Podstawy prawne

Wolontariat pracowniczy nie jest działaniem uregulowanym wprost przez obowiązujące w Polsce przepisy prawa. Ogólne regulacje prawne dotyczące wolontariatu, czyli ochotniczej i nieodpłatnej działalności wolontariuszy, zostały wprowadzone ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003r, Nr 96, poz.873 z późn. zm.). Do zapisów tej ustawy można się odwoływać w przypadku wolontariatu pracowniczego.

Jednocześnie z uwagi na nieco odmienny charakter wolontariatu pracowniczego, odpowiednie zastosowanie znajdują również ogólnie obowiązujące przepisy prawa, w szczególności przepisy zawarte w kodeksie cywilnym, a w określonych sytuacjach prawnych także przepisy kodeksu pracy.

Do wolontariatu pracowniczego można zaliczyć także działania realizowane w oparciu o zapisy ustawy o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (Dz. U. Dz.U. 2014 poz. 498 z późn. zm.). Podobnie do wolontariatu pracowniczego można zaliczyć także wspierana przez pracodawców działalność związaną z krwiodawstwem.

Formy wolontariatu pracowniczego

Wolontariat pracowniczy obejmuje szeroki zakres działań od indywidualnego wolontariatu po działania inicjowane przez pracodawców. The Corporate Citizenship, globalna firma konsultingowa specjalizująca się w odpowiedzialnym i zrównoważonym biznesie, dzieli wolontariat pracowniczy na 8 podstawowych aktywności.

Opisują one zarówno te działania, które są w Polsce z powodzeniem realizowane, jak i takie, które nie są u nas popularne lub nigdy wcześniej nie były brane pod uwagę jako aktywności w których można realizować wolontariat pracowniczy.

Oddelegowania

Pracownicy mogą zostać wydelegowani do podjęcia określonego zadania lub nawet pełnoetatowej pracy w organizacji społecznej. Czas takich działań może się to wahać od jednego dnia nawet do roku lub dłużej. Standardem powszechnym w Polsce jest kilka dni na takie działania, w niektórych przypadkach dostępna także jako określona liczba godzin, którą pracownik może podzielić między pracę a wolontariat.

Oddelegowania na dłuższy okres, jak rok lub dłużej, są spotykane w dużych, globalnych programach i wiążą się zwykle z przejściem pracownika do organizacji w innym kraju a nawet na innym kontynencie i zaangażowaniu go w długofalowe działanie. Takie działania są formą przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu pracowników poprzez oderwanie ich od codziennej pracy i możliwości podjęcia nowych działań w zupełnie innym podmiocie.

Wolontariat oparty na umiejętnościach (w tym działania pro bono)

W wolontariacie tym pracownicy wykorzystują swoje specyficzne umiejętności, kompetencje lub wiedzę. W Polsce aktywności te funkcjonują jako “wolontariat kompetencyjny”, czyli taki, w którym pracownik wykorzystuje swoje kompetencje, zarówno te zawodowe, jak i te, które nabył poza pracą zawodową, a które mogą wiązać się z jego pasjami czy hobby.

W tej kategorii mieszczą się też działania pro bono, czyli usługi wykonywane profesjonalnie i bezpłatnie przez podmiot lub przez profesjonalistów, najczęściej kojarzonych z wolnymi zawodami.

Wolontariat osobisty

Wolontariat osobisty to każda indywidualna, nieodpłatna działalność prowadzona na rzecz społeczności, zorganizowana lub prowadzona z inicjatywy własnej pracowników, ale która jest w jakiś sposób wspierana przez pracodawcę.

W wolontariacie indywidualnym pracodawca wspiera aktywności podejmowane poza czasem pracy przez pracowników. Aktywności takie nie są inicjowane przez pracodawcę, ale przez pracownika, który podejmuje je, nie wiążąc ich w żaden sposób z praca i pracodawcą. Stają się one częścią wolontariatu pracowniczego wtedy, kiedy z jednej strony pracodawca oferuje wsparcie dla takich działań pracownika, a z drugiej pracownik decyduje się z tego wsparcia skorzystać.

Wolontariat zespołowy

Ten rodzaj wolontariatu pracowniczego opiera się na grupie wolontariuszy, która pracuje razem, aby osiągnąć określone korzyści dla społeczności. Jest też najpopularniejszą formą wolontariatu pracowniczego w Polsce.

Pracodawca często inicjuje taki wolontariat w formie konkursu wspierającego grantami działania swoich pracowników. Na tej podstawie pracownicy mają czas na stworzenie swojego zespołu, ustalenie tego co i jak chcą robić oraz na ułożenie współpracy z partnerem społecznym.

Jedną z form wolontariatu zespołowego jest wolontariat rodziny, który do grupy wolontariuszy dopuszcza także osoby nie zatrudnione bezpośrednio przez pracodawcę, najczęściej właśnie rodziny i znajomych wolontariuszy. Takie rozwiązanie z jednej strony gwarantuje dodatkowe ręce do pracy, szczególnie w małych zespołach pracowniczych, ale także nie zmusza wolontariuszy do czasami trudnych wyborów, pomiędzy działaniem społecznym a spędzaniem czasu z rodziną, szczególnie kiedy działania te są realizowane poza godzinami pracy lub w dni wolne.

Wolontariatem zespołowym są też wszystkie akcje społeczne organizowane dla pracowników podczas wyjazdów szkoleniowych, planistycznych czy integracyjnych.

Jedną z form wolontariatu zespołowego, która jeszcze nie zadomowiła się w Polsce, jest współpraca wolontariuszy z kilku firm w jednym działaniu.

Zbiórki pracownicze

Zbiórki pracownicze mogą być realizowane jako zbieranie funduszy lub zbieranie darów rzeczowych.

Wsparcie pracodawcy w tym wypadku może przybierać formę bierną, kiedy pracodawca pozwala pracownikom na przygotowanie i przeprowadzenie takiej zbiórki na terenie zakładu pracy, ale za wszystko odpowiedzialni są jej organizatorzy, lub czynną, kiedy aktywnie włącza się w zbiórkę, wykorzystuje kanały komunikacji wewnętrznej do jej promocji, a nierzadko dokłada się do niej finansowo lub rzeczowo.

Organizatorzy takiej zbiórki, osoby aktywnie włączające się w jej promowanie, zbieranie darów, ich przechowywanie, przekazanie i rozliczenie zbiórki, jak najbardziej są w tym przypadku wolontariuszami. Wolontariuszami nie będą jednak osoby, które włączają się w zbiórkę przekazując na nią fundusze lub dary rzeczowe.

Do zbiórek zaliczamy także dość specyficzną aktywność jaką jest krwiodawstwo, a więc zbiórki krwi.

Mentoring i inne wsparcie indywidualne

Mentoring jest jeszcze rzadko spotykaną w Polsce formą wsparcia, ale jest obecny jako działanie w niektórych podmiotach. Może obejmować porady zawodowe lub programy w ramach których pracownik pracuje z inną osobą w regularnych odstępach czasu.

W Polsce nie jest utożsamiany z wolontariatem pracowniczym, a jeżeli już się pojawia, to jako forma wolontariatu kompetencyjnego.

Aktywność w miejscu pracy (jako budowanie doświadczenia zawodowego)

Są to aktywności realizowane na rzecz społeczności, które odbywają się w miejscu pracy. Na przykład wizyty dzieci w wieku szkolnym lub krótkie staże, tak zwany job-shadowing, pozwalający zaznajomić się ze specyfiką jakiegoś zawodu.

Działania te są powszechnie realizowane w Polskich firmach dla różnych grup, w celu popularyzacji jakiegoś zawodu lub orientacji zawodowej. Nie funkcjonują one jednak jako forma wolontariatu pracowniczego. Praktycznie we wszystkich przypadkach są realizowane jako część obowiązków zawodowych osób, które podjęły się ich realizacji.

Zespoły zarządzające / rady powiernicze (trustee)

Ta forma wolontariatu pracowniczego zazwyczaj angażuje doświadczonych pracowników, którzy zasiadają w organach zarządzających i kontrolnych aby pomagać w strategicznym kierowaniu różnymi organizacjami. Piastowanie takich stanowisk w organizacjach pozarządowych, kołach, klubach, komitetach, związkach, jest pracą społeczną.

Ze względu na to, że potrzeby wspierania pracownika są w tym przypadku niewielkie, tego typu działania nie są regulowane dokumentami i programami, a wsparcie pracodawcy nie jest praktycznie potrzebne.

Najważniejszymi zasadami są w tym przypadku zasady przeciwdziałające konfliktowi interesów pracodawcy i podmiotu, na rzecz którego działa pracownik. Z tej też przyczyny rzadko spotyka się w Polsce zaliczanie tej aktywności do wolontariatu pracowniczego.

Źródło: „Measuring the benefits of Employee Community Engagement, a workbook from Corporate Citizenship”,

Dowiedz się więcej o wolontariacie pracowniczym:

    Hasła encyklopedii na tę literę