Dokument przyjęty na Szczycie Ziemi - Konferencji Narodów Zjednoczonych "Środowisko i Rozwój" (UNCED) – w Rio de Janeiro, w czerwcu 1992 roku.

Stanowi zbiór zaleceń i wytycznych dla działań dotyczących ochrony i kształtowania środowiska życia człowieka, które powinny być podejmowane na przełomie XX i XXI wieku w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju.

Agenda 21 składa się z czterech części:
1. Zagadnienia społeczne i ekonomiczne;
2. Problemy ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi w ujęciu eko-rozwoju.
3. Kwestie roli głównych grup społecznych i konieczności wzmocnienia ich roli w realizacji Agendy 21;
4. Możliwości realizacyjne poszczególnych zadań i zaleceń.

Agenda 21 zaproponowała nie tylko ogólne rozwiązania prowadzące do poprawy stanu środowiska w skali światowej, ale pobudziła systemowe podejście do problemów lokalnych w powiązaniu z sytuacją globalną. Zgodnie z jej założeniami, począwszy od roku 1996, władze lokalne wspólnie z mieszkańcami powinny tworzyć lokalne programy ekologiczne tzw. Lokalne Agendy 21.

Deklaracja z Rio nie narzuca konkretnych planów ramowych dla programów lokalnych, zwraca jedynie uwagę na sposób powstania dokumentów. W myśl ustawy samorządowej oraz ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, władze gmin mają obowiązek przygotowania programu ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, a w konsekwencji  jego realizację.

Tworzenie tego programu powinno odegrać ważną rolę w procesie demokratyzacji, w powstawaniu społeczeństwa obywatelskiego, stać się szkołą dialogu społecznego, negocjacji i osiągania kompromisów oraz odpowiedzialnego podejmowania decyzji. Tryb i zasady przygotowania programu, który powinien opierać się na zaleceniach Agendy 21 mają przede wszystkim gwarantować możliwość aktywnego i powszechnego w nim udziału przedstawicieli społeczności lokalnej.

Dialog i wzajemna współpraca pomiędzy władzami gminy a obywatelami i różnymi organizacjami społecznymi są podstawą powodzenia podejmowanych działań.

Od 1998 roku ponad 80 samorządów w Polsce opracowało dokumenty strategii zrównoważonego rozwoju zgodnych z Agendą 21 i rozpoczęły jej realizację. 4 lata później, w trakcie konferencji "Zarządzanie zrównoważonym rozwojem. Agenda 21 w Polsce - 10 lat po Rio", która odbyła się w XII. 2002 w Warszawie, przedstawiciele jednostek samorządowych podpisali Deklarację Polskiej Sieci Miast, Gmin i Powiatów na rzecz Zrównoważonego Rozwoju.

Działalność Sieci ma przyczyniać się do koordynacji działań lokalnych na rzecz wdrożenia Agendy 21, promowania działań sygnatariuszy sieci oraz stanowić płaszczyznę współpracy z Europejską Siecią Miast i Gmin Zrównoważonego Rozwoju.

Więcej