Artykuł ekspercki

Rola partnerstwa i współpracy na rzecz rozwoju społecznej odpowiedzialności uczelni – jak inicjować współpracę?

4 grudnia 2019

Kształtowanie społeczeństwa opartego na wiedzy stanowi jedno z największych wyzwań współczesnego świata. Źródła generowania wiedzy upatruje się w pracy zespołów badawczych zarówno w firmach, jak i na uczelniach wyższych. Zatem to uniwersytety powinny być postrzegane jako liderzy prognozujący, proponujący, ale przede wszystkim szukający nowatorskich rozwiązań współczesnych problemów. Aby takie działania były w pełni wartościowe, ważna staje się jakość relacji uczelni i jej otoczenia biznesowego, samorządowego oraz szeroko pojętego społecznego. Proces dzielenia się wiedzą umożliwia wymianę informacji i zawiązywania partnerstw międzysektorowych, co z kolei pozwala na wzajemne uczenie się od siebie, a efekt takiej synergii to przekształcenie wiedzy indywidualnej w zasób służący całej organizacji, jak również jej otoczeniu.

Stawianie czoła globalnym wyzwaniom związanym ze zmianami klimatu i zrównoważonym rozwojem wymaga reakcji w różnych dyscyplinach i sektorach. Instytucje szkolnictwa wyższego poprzez inicjowanie takich działań mogą przyczynić się do określenia rozwiązań i wspólnych możliwości, które doprowadzą do trwałych zmian.

Idea partnerstwa

Sama idea „inicjatywy partnerskiej” zrodziła się w 1992 r. podczas konferencji ONZ ukierunkowanej na kwestie środowiska i rozwoju. Uznano wówczas, że podstawą w dążeniu do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju w skali globalnej powinna być partnerska współpraca angażująca sektor publiczny, gospodarczy i organizacje pozarządowe. Kolejny Szczyt Ziemi w Johannesburgu w 2002 r. potwierdził jej wagę i rolę. W 2003 r. ONZ zdefiniowała partnerstwo jako dobrowolną i kooperacyjną relację pomiędzy różnymi stronami (sektorami), w której wszyscy uczestnicy (partnerzy) zgadzają się pracować razem, aby osiągnąć wspólny cel lub podjąć specyficzne zadanie i dzielić ryzyko, odpowiedzialność, zasoby, kompetencje i korzyści[1]. W Polsce kwestie partnerstw określa również Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym. Precyzuje ona zasady współpracy podmiotu publicznego i partnera prywatnego w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. W jej świetle przedmiotem partnerstwa publiczno-prywatnego jest wspólna realizacja przedsięwzięcia oparta na podziale zadań i ryzyk pomiędzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym, natomiast „przedsięwzięcie” rozumie się jako różnego rodzaju świadczenia (budowa, remont obiektu budowlanego, świadczenie usług, wykonanie dzieła i inne świadczenia)[2]. Współpraca środowiska akademickiego z przedsiębiorcami zajmuje szczególną pozycję w wewnętrznych aktach prawnych Państwowej Komisji Akredytacyjnej[3], która rekomenduje prowadzenie przez uczelnie aktywnej, systematycznej współpracy z jednostkami otoczenia społeczno-gospodarczego, prowadzącymi działalność pokrywającą się z obszarem kształcenia.

Istota partnerstw

Istnieje wiele rodzajów i definicji partnerstwa, jednak ich wspólny mianownik sprowadza się do postrzegania tej inicjatywy jako wspólnego narzędzia ludzi, instytucji i organizacji do rozwiązywania określonych problemów społecznych. Głównym celem partnerstw w rozwoju społecznym jest strategiczne połączenie wysiłków na rzecz ograniczenia nierówności oraz realizowania programów rozwoju społecznego i gospodarczego przy wykorzystaniu głównych atutów partnerów. Wyzwania te obejmują zrozumienie zmieniającej się roli państwa, przedefiniowanie zawiązywania współpracy projektowej, wzmocnienie pozycji i rozwoju społecznego oraz realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ. W niektórych przypadkach charakterystyczne stają się ich złożoność i przekrojowe problemy. Według Ross Tennyson[4] indywidualne próby rozwiązywania problemów przez poszczególne sektory często okazują się nieskuteczne. Działając w izolacji, wyodrębnione sektory czasem powielają prowadzone działania, co może prowadzić do nieefektywnego wykorzystania posiadanych zasobów. To z kolei może doprowadzić do powstania „kultury obwiniania innych”, opierającej się na przekonaniu, że za istniejące trudności, chaos i zaniedbania odpowiedzialny jest ktoś inny. Budowanie współpracy partnerskiej daje świeżą perspektywę poprzez połączenie kompetencji i możliwości charakteryzujących poszczególne sektory.

Jak inicjować współpracę?

W perspektywie uczelni wyższych partnerstwa można zawiązywać na różne sposoby: poprzez budowanie partnerstw w oparciu o programy grantowe, zaproszenie do współpracy partnera biznesowego, tworzenie partnerstw międzynarodowych, partnerstwa budowane lokalnie z instytucjami samorządowymi i organizacjami pozarządowymi czy partnerstwa pomiędzy uczelniami o zróżnicowanym profilu kształcenia. Niezależnie od indywidualnego charakteru każdego partnerstwa, wynikającego z założonego celu, określonych warunków lokalnych i posiadanych zasobów, można wskazać podstawowe kroki zawiązywania współpracy. Warto podkreślić, że nie istnieje jeden prawidłowy wzór na zbudowanie idealnego modelu partnerstwa, jednak jest kilka etapów, które mogą pomóc usprawnić i uspójnić ten proces[5]:

  1. Identyfikacja wyzwań: narastający problem smogu w miastach lub starzejące się społeczeństwo (zebranie informacji; konsultacje; zbudowanie wizji, określenie kierunków zmiany).
  2. Poszukiwanie partnerów: zidentyfikowanie potencjalnych partnerów oraz określenie ról i zakresu ich zaangażowania (mapowanie partnerów – zaproszenie do współpracy organizacji i podmiotów działających w danym zakresie, posiadających wiedzę ekspercką, fundusze lub doświadczenie w zakresie danej problematyki).
  3. Zawiązanie partnerstwa: zbudowanie podstaw współpracy; ustalenie wspólnych celów nadrzędnych i szczegółowych oraz zasad, na których będzie opierać się partnerstwo (zarządzenie oczekiwaniami wszystkich stron); weryfikacja zasobów i warunków finansowania.
  4. Zarządzanie i monitoring: zaplanowanie programu, harmonogramu i przepływu komunikacji działań; opracowanie odpowiedniej struktury i modelu zarządzania; weryfikacja efektywności działań i realizacji założonych celów.
  5. Schematyzacja: ewentualna korekta struktury partnerstwa w świetle zebranych doświadczeń; konstruowanie odpowiednich struktur i mechanizmów, które umożliwią i usprawnią kontynuację.
  6. Kontynuacja lub zakończenie partnerstwa: stworzenie trwałej i stabilnej struktury lub zakończenie współpracy uzgodnione przez partnerów; opracowanie wzorców współpracy; sieciowanie (w zależności od zakresu partnerstwa strategicznego lub projektowego).

Dobre praktyki w Polsce

Jednym z przykładów działalności opartej na partnerstwie jest Liga Odpowiedzialnego Biznesu – bezpłatny program edukacyjny, dedykowany studentom z całej Polski, zainicjowany przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu w 2004 r. Motywacją do stworzenia programu Ligi było zbudowanie świadomego pokolenia młodych ludzi z różnorodnych środowisk akademickich. To tylko jeden z przykładów cyklicznego projektu, który realizowany jest we współpracy z sektorem biznesu. Przez 15 lat działalności programu kilkadziesiąt firm przeprowadziło warsztaty, do szkoleń zostali włączeni również przedstawiciele sektora MŚP, innych organizacji pozarządowych, start-upy oraz przedstawiciele administracji publicznej (Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego). Na wartość dodaną projektu składa się fakt, że studenci do realizacji własnych lokalnych projektów często zapraszają różne organizacje i firmy z regionu. W rezultacie historia Ligi budowana jest nowatorskimi projektami i pozytywnymi zmianami w regionach.

Uczelnie wyższe w Polsce posiadają zróżnicowane profile dydaktyki, działają w różnorodnym środowisku, same także cechując się różnorodnością. Ponoszą odpowiedzialność względem społeczeństwa za mnożenie osiągnięć badawczych oraz dorobku intelektualnego. Misją uczelni jest wykształcenie najwyższej klasy specjalistów oraz rzetelne przygotowanie ich do zawodu[6]. Procesem wspierającym w budowaniu zaufania otoczenia dla organizacji może być dialog z interesariuszami. Komunikacja na temat aktywności działalności uczelni w lokalnym środowisku powinna być transparentna, rzetelna i kompleksowa oraz dotyczyć przestrzeni edukacyjnej, społecznej i gospodarczej. Włączanie interesariuszy bezpośrednio do realizacji procesu dydaktycznego odgrywa istotną rolę w budowaniu wysokiej kultury, jakości kształcenia oraz marki uniwersytetu.

Przykładów współpracy uczelni wyższych z sektorem biznesu jest coraz więcej. Klub Partnerów Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie powołany został w 1998 r. jako wspólna inicjatywa władz uczelni oraz polskich i międzynarodowych przedsiębiorstw. U podstaw współpracy wyszczególniono kilka płaszczyzn: employer branding i rekrutację, edukację i naukę, wzmacnianie potencjału SGH oraz projekty społeczne[7]. W ramach spotkań Rady Klubu Partnerów SGH recenzowane są strategiczne założenia uczelni, ponadto partnerzy odgrywają również rolę opiniotwórczą oraz udzielają rekomendacji w zakresie programów kształcenia i wewnętrznych procesów zachodzących wewnątrz organizacji.

Wspólnym projektem Akademii Leona Koźmińskiego oraz Instytutu Filozofii i Socjologii Państwowej Akademii Nauki jest Centrum Etyki Biznesu (CEBI) – ośrodek badań i studiów na rzecz rozwoju etyki biznesu w Polsce. CEBI oparło działania na czterech założeniach: edukacja, badania naukowe w zakresie etyki i odpowiedzialności biznesu, współpraca z organizacjami, liderami biznesu i administracją publiczną, wspieranie rozwoju środowiska etyków biznesu w Polsce[8]. Uniwersytet Mikołaja Kopernika z kolei partnerstwo w projektach podejmuje również w zakresie kształtowania postaw młodzieży w regionie. Instytut Socjologii zaangażował się w realizację inicjatywy nauczycieli toruńskich szkół ponadgimnazjalnych w ramach Międzynarodowego Dnia Tolerancji. W projekt włączyli się pracownicy akademiccy, którzy wzięli udział w panelu dyskusyjnym poświęconym stosunkowi współczesnej młodzieży do imigrantów oraz sprawowali merytoryczny nadzór nad badaniami na temat postaw wobec uchodźców realizowanymi przez licealistów.

W 2007 r. powołane zostało Centrum Transferu Technologii Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Centrum działa w obszarach marketingu nauki w środowisku przedsiębiorców, ochrony własności intelektualnej oraz obsługi i finansowania transferu technologii, a jego główne zadanie koncentruje się na wsparciu procesów komercjalizacji oraz transferu innowacyjnych technologii i wiedzy. Jest przestrzenią do współpracy dla środowiska naukowego uczelni oraz przedsiębiorców i organizacji ich skupiających, niezależnie od ich wielkości i skali działania. Efektem działań Centrum było założenie w 2010 r. spółki – Krakowskiego Centrum Innowacyjnych Technologii INNOAGH sp. z o.o. – ze 100 proc. udziałem Akademii Górniczo-Hutniczej[9]. Na cele spółki składają się doradztwo i wsparcie dla pracowników naukowych chcących założyć innowacyjne przedsiębiorstwa w oparciu o własność intelektualną powstającą na uczelni oraz obejmowanie w miejsce uczelni udziałów w nowych firmach, powstających na bazie wyników prac badawczych oraz ogólnej wiedzy pochodzącej z jednostek naukowo-badawczych, w tzw. spółkach spin-off[10].

Przykładem partnerstw pomiędzy uczelniami a trzecim sektorem było powstanie Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości (AIP). Fundacja powstała w 2004 r. w celu promowania postaw przedsiębiorczości wśród studentów i wypracowała model testowania pomysłów biznesowych przy minimalnych nakładach finansowych oraz bez konieczności uruchomienia tradycyjnej procedury rejestracji firmy. W pakiecie młody przedsiębiorca otrzymuje nie tylko osobowość prawną, ale również pakiet szkoleń, usługi księgowe, prawne czy przestrzeń biurową. Odpowiednio zbudowane środowisko i wsparcie znacząco zwiększa szanse młodego przedsiębiorcy. Osadzenie Inkubatorów na uczelniach przyczynia się w znacznym stopniu do komercjalizacji pomysłów opartych na wiedzy i nowych technologiach.

Praktyki zagraniczne

Kendall Square[11] w Cambridge (Massachusetts), Singapur czy Dolina Krzemowa to jedne z najbardziej widocznych ekosystemów innowacji, w których uniwersytety są zarówno istotnymi interesariuszami, jak i liderami społeczności innowacyjnej, w skład której wchodzą również podmioty rządowe, inwestorzy wysokiego ryzyka, przedsiębiorcy i lokalne społeczności. Współpraca uniwersytecka staje się dziś ważnym mechanizmem dla organizacji dążących do otwarcia nowych dróg i zaangażowania się w szerszy ekosystem innowacji. Ciekawym przykładem jest Renown Health – zintegrowana sieć opieki zdrowotnej, zarządzana lokalnie, działająca na zasadach non-profit, obsługująca region 17 hrabstw obejmujący północną Nevadę. W 2016 r. zostało zainicjowane partnerstwo między Renown Health, Stanford Health Care, Lucile Packard Children’s Hospital Stanford oraz Stanford University School of Medicine[12]. Dzięki tej współpracy pacjenci i ich rodziny mają większy dostęp do szerokiej gamy wysoce wyspecjalizowanych usług medycznych świadczonych przez lekarzy Stanforda, w tym dostęp do badań klinicznych prowadzonych przez naukowców ze Stanford. Opieka nad pacjentami jest w pełni skoordynowana między Renown i Stanford, aby zapewnić bezproblemowe świadczenie usług. Plany obejmują również rozszerzony dostęp za pośrednictwem telemedycyny, co pozwoli jeszcze większej liczbie rodzin otrzymać opiekę bliżej domu. Ponadto powiązania akademickie między Renown i Stanford University School of Medicine mają na celu zwiększenie liczby lekarzy specjalistów szkolących się i zapewniających opiekę w rejonie północnej Nevady.

Z kolei miasto Cambridge (Massachusetts) wraz z Uniwersytetem Harvarda i Massachusetts Institute of Technology podpisały partnerskie porozumienie na rzecz zrównoważonej przyszłości. Jego celem jest wykorzystanie potencjału intelektualnego i przedsiębiorczego sektora publiczno-prywatnego w Cambridge na rzecz budowy zdrowej i zrównoważonej przestrzeni miejskiej. W ramach działań określono kluczowe obszary współpracy: efektywność energetyczną, energię odnawialną, zarządzanie wodą burzową oraz wdrożenia zielonych technologii. W obrębie porozumienia wszystkie strony pracują nad rozwojem i dzielą się technologiami, usługami, produktami i najlepszymi praktykami, które mogą być wykorzystywane jako powtarzalne modele dla innych miast. Ponadto członkowie porozumienia zobowiązali się do zbadania możliwości połączenia kompetencji naukowców akademickich z potrzebami i inicjatywami społeczności lokalnej, lokalnymi przedsiębiorcami i przedsiębiorstwami społecznymi. W ramach upowszechniania wyników badań Harvard uruchomił mapę internetową przedstawiającą wydajność sieci energetycznych i związane z tym koszty instalacji paneli słonecznych na dachach budynków w Cambridge. Dodatkowo sygnatariusze zaprosili do współpracy partnerów biznesowych, takich jak Akamai Technologies, Novartis Institutes for BioMedical Research czy Whole Foods[13].

Nowa rola uniwersytetów

Uniwersytety powinny nieustannie poszukiwać sposobów na stanie się stymulatorami gospodarki opartej na wiedzy. Dążenie do stworzenia z instytucji akademickiej organizacji opartej na wiedzy może stanowić odpowiedź na oczekiwania sektora biznesu. W powszechnej opinii instytucje akademickie powinny być pionierami zmian i generatorami nowych rozwiązań. Dzięki zgromadzonemu kapitałowi intelektualnemu, współpracy z biznesem i innymi organizacjami uczelnie wyższe powinny wydawać również rekomendacje dotyczące wdrażania proponowanych rozwiązań[14]. Instytucje akademickie zaczynają przyjmować orientację prorynkową, uwzględniając potrzeby w zakresie kształcenia kadr w perspektywie kolejnych dekad. Sposobu na zwiększenie wartości i zasięgu tych działań z pewnością można upatrywać w zawiązywaniu partnerstw. Należy jednak pamiętać, że istota dobrego partnerstwa przejawia się przede wszystkim we wzajemnym szacunku, w jasno zdefiniowanym celu, otwartości i przejrzystości działań, zaufaniu oraz regularnym dialogu.

Przypisy

[1] Definicja z raportu na Zgromadzenie Ogólne w 2003 r. za: K. Kwatera, R. Bukowska, Partnerstwo w Leadarze, Małopolska sieć LGD, Kraków 2009, s. 8.

[2] Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym, Dz.U. z 2015 r., poz. 696.

[3] Uchwała nr 459/2010 Prezydium Państwowej Komisji Akredytacyjnej z 13 maja 2010 r. w sprawie kryterium oceny spełniania wymagań w zakresie dostosowania procesu kształcenia o potrzeb otoczenia społeczno- gospodarczego.

[4] R. Tennyson, Poradnik partnerstwa, s. 3, www.partnerstwa.eko.org.pl/pliki/P_poradnik_partnerstwa.pdf (dostęp: 08.07.2019).

[5] Opracowanie własne na podstawie: R. Tennyson, Poradnik partnerstwa, s. 4, www.partnerstwa.eko.org.pl/pliki/P_poradnik_partnerstwa.pdf (dostęp: 08.07.2019).

[6] H. Samsonowicz, Społeczna odpowiedzialność uczelni, [w:] Społeczna odpowiedzialność uczelni, red. K. Leja, Katedra Zarządzania Wiedzą i Informacją, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2008, s. 11.

[7] Klub Partnerów SGH, http://firma.sgh.waw.pl/pl/partnerzy/kp/Strony/default.aspx (dostęp: 08.07.2019).

[8] Centrum Etyki Biznesu (CEBI), www.kozminski.edu.pl/index.php?id=5253 (dostęp: 08.07.2019).

[9] Transfer technologii, www.agh.edu.pl/wspolpraca/transfer-technologii/ (dostęp: 08.07.2019).

[10] Przedsiębiorstwo typu spin-off to nowe przedsiębiorstwo, które zostało założone przez co najmniej jednego pracownika instytucji naukowej lub badawczej, albo studenta bądź absolwenta Uczelni, w celu komercjalizacji innowacyjnych pomysłów (wiedzy) lub technologii. Przedsiębiorstwo spin-off jest zwykle niezależne osobowo i kapitałowo od swojej Uczelni, jednak często z nią współpracuje na zasadach rynkowych, w przeciwieństwie do przedsiębiorstwa spin-out, które zwykle jest powiązane osobowo i kapitałowo z Uczelnią, co w konsekwencji oznacza bliską współpracę obu stron. Zob. D. Dec, Firmy typu spin off i spin out. Poradnik dla osób chcących założyć działalność gospodarczą, Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2011, s. 8.

[11] Kendall Square został nazwany „najbardziej innowacyjną milą kwadratową na planecie”, w odniesieniu do wysokiej koncentracji przedsiębiorczości i jakości innowacji, które pojawiły się w sąsiedztwie placu od 2010 r.

[12] About Renown Health. Local Decisions. Local Care, www.renown.org/about-us/ (dostęp: 08.07.2019).

[13] Our Partners, https://green.harvard.edu/commitment/our-partners (dostęp: 08.07.2019).

[14] M. Geryk, Społeczna odpowiedzialność uczelni, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2012, s. 236.

Artykuł pochodzi z publikacji „Społeczna odpowiedzialność – znaczenie dla uczelni i sposoby wdrażania” przygotowana została na potrzeby Kongresu Społecznej Odpowiedzialności Nauki – Nauka dla Ciebie, który odbył się 16-17 września 2019 r. w Krakowie. Publikacja jest efektem prac Grupy roboczej do spraw społecznej odpowiedzialności uczelni, działającej w ramach Zespołu do spraw Zrównoważonego Rozwoju i Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw – organu pomocniczego Ministra Inwestycji i Rozwoju. W skład grupy wchodzą także eksperci/ki Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

Autorzy

Marta Górska

Marta Górska

W Forum Odpowiedzialnego Biznesu pracowała od marca 2015 do sierpnia 2022. Zajmowała się zarządzaniem projektami i organizacją wydarzeń dotyczących zrównoważonego rozwoju, m.in.  Targów CSR.

Dołączyła do zespołu FOB w marcu 2015 wspierając Program Partnerstwa Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Kierowała realizacją programu edukacyjnego Liga Odpowiedzialnego Biznesu oraz pierwszego w Polsce hackathonu dot. Celów Zrównoważonego Rozwoju – #SustainHack.

Wcześniejsze doświadczenie zdobywała w Orange Polska w Dziale Rekrutacji i Rozwoju. W latach 2011 – 2012 była Ambasadorką CSR Ligi Odpowiedzialnego Biznesu. Absolwentka Uniwersytetu Technologiczno – Przyrodniczego im. J.J. Śniadeckich w Bydgoszczy, gdzie działała w wielu organizacjach studenckich oraz Kołach Naukowych. Przez kilka lat aktywnie uczestniczyła również w działaniach Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości.

Wolne chwile przeznacza na pasje związane z gitarą i ecodesing.