Kto się wypala, musi najpierw płonąć – jak zaburzona równowaga między różnymi sferami życia może wpłynąć na wypalenie zawodowe i zdrowie pracowników?

Artykuł ukazał się w Analizie Tematycznej Rola Równowagi: strategiczne podejście do work-life balance.

Konflikt praca–rodzina pojawia się, gdy wysiłki pracownika/pracownicy zmierzające do spełnienia wymagań, jakie stawia pracodawca, kolidują z możliwością spełnienia wymagań związanych z rolą małżonka/małżonki, rodzica lub opiekuna. Częste występowanie konfliktu praca–rodzina może być przykładem przeszkód w skutecznym wypełnianiu obowiązków domowych i może osłabiać zdolność jednostki do budowania i utrzymania pozytywnego wizerunku samego siebie jako członka rodziny. Co więcej, zarówno role zawodowe, jak i rodzinne stanowią istotny składnik tożsamości osoby dorosłej, stąd przeszkody w formowaniu i utrzymaniu tożsamości pracownika i członka rodziny odbierane są jako stresujące.

Prowadzone na całym świecie badania nad problematyką konfliktu praca–dom pozwalają stwierdzić, iż jeśli normy organizacyjne obejmują oczekiwania co do wysokiego poziomu wydajności, stałej dyspozycyjności, gotowości do sprostania potrzebom organizacji oraz przesłanie, że przetrwają tylko najsilniejsi, konflikt obowiązków zawodowych z rodzinnymi będzie silniej powiązany ze stresem zawodowym. Wiadomo również, że presja w pracy prowadzi do konfliktu ról zawodowych i rodzinnych oraz wyczerpania, a także vice versa – wyczerpanie skutkuje nasileniem konfliktu obowiązków zawodowych oraz rodzinnych i na przestrzeni czasu zwiększa presję zawodową, dostarczając dowodów na „spiralę strat” wynikającą z konfliktu praca–dom.

Konflikt praca–dom jest również silnym czynnikiem ryzyka pojawienia się większego zmęczenia i wzmożonego zapotrzebowania na odpoczynek od pracy. Powagę problemu obrazuje fakt, iż wśród jego konsekwencji znajduje się nie tylko wzrost napięcia psychicznego, ale także: lęku i depresji, problemów somatycznych, ciśnienia tętniczego oraz spożycia alkoholu. Większość z wymienionych następstw przyczynia się do przedwczesnej utraty zdolności do pracy. W publikacjach WHO znaleźć można informacje, że osoby doświadczające konfliktu praca–dom są od 2 do nawet 30 razy bardziej narażone na wystąpienie poważnej choroby psychicznej niż pracownicy, u których w ogóle nie występuje taki konflikt. Do powszechnych skutków należy też wypalenie zawodowe.

Zatem, zaburzona równowaga między życiem prywatnym i zawodowym wywołuje poważne konsekwencje w zdrowiu pracownika, eroduje także życie rodzinne. Koszty ponosi również pracodawca – w postaci spadku zaangażowania, niższej wydajności, większej liczby błędów, kosztów absencji i dodatkowych szkoleń w razie konieczności zastąpienia pracownika. Niekorzystne oddziaływanie ekonomiczne widoczne jest też na poziomie społecznym w związku ze wzmożonym zapotrzebowaniem na opiekę zdrowotną, w tym wynikającą z uzależnień.

Badacze i badaczki problematyki argumentują, że problemy dotyczące styku sfery rodzinnej i zawodowej albo wymagają rozwiązania konfliktu obowiązków we właściwym czasie i przy zachowaniu zaangażowania, albo dotykają zagadnień związanych ze wsparciem. Powinny być one przedmiotem polityki zarządzania stresem w organizacji.

Autorzy