Kim jesteśmy
Współpraca
Programy
Konkursy
Baza wiedzy
Artykuł pochodzi z publikacji Forum Odpowiedzialnego Biznesu z cyklu „Wspólna odpowiedzialność” – tym razem poświęconej tematowi strategii CSR. Publikacja jest do pobrania w BAZIE WIEDZY O CSR.
Złożone realia rynkowe wymuszają na przedsiębiorstwach wdrażanie strategii, które w nieszablonowy sposób podchodzą do budowania i utrzymywania przewagi konkurencyjnej. Dzięki społecznej odpowiedzialności coraz większe grono firm zrozumiało potrzebę otwarcia się na otoczenie zewnętrzne oraz czerpania z potencjału i kompetencji interesariuszy. Wśród kluczowych grup interesariuszy, z którymi trzeba nawiązywać i utrzymywać relacje, są bez wątpienia dostawcy uczestniczący w kreowaniu wartości produktu końcowego. Im bardziej otwarta i nastawiona na współpracę postawa obu stron, tym łatwiejsze zarządzanie aspektami społecznymi i środowiskowymi oraz mniejsze ryzyko zdarzeń godzących w dobre imię i wizerunek organizacji.
Wydaje się, że podejście przedsiębiorstw do zarządzania społeczną odpowiedzialnością jest coraz bardziej dojrzałe, co oznacza, że kwestie, takie jak zarządzanie aspektami środowiskowymi i zwracanie uwagi na jakość relacji społecznych, zaczęły nabierać znaczenia i zajęły ważne miejsce w strategii organizacyjnej. Co więcej, firmy zdają się dostrzegać potencjalne problemy i wyzwania związane z zarządzaniem całym łańcuchem dostaw, co przekłada się na konkretne plany i projekty. W literaturze naukowej pojawiły się koncepcje pokrewne, które interpretują zagadnienia związane ze społeczną odpowiedzialnością i rozwojem zrównoważonym w odniesieniu do zarządzania łańcuchem dostaw, jak społecznie odpowiedzialne łańcuchy dostaw, zrównoważone łańcuchy dostaw, łańcuchy dostaw obiegu zamkniętego itp.(1)
Włączenie społecznej odpowiedzialności nie jest rzeczą prostą i wymaga przezwyciężenia barier, jakie zwykle pojawiają się w momencie wdrażania nowych rozwiązań. Obok barier natury ogólnej, jak brak zaangażowania naczelnego kierownictwa, brak strategii CSR, ograniczenia finansowe czy niedostateczna świadomość konsumentów w kwestiach społecznej odpowiedzialności, dochodzą jeszcze niechęć ze strony partnerów do wdrażania społecznej odpowiedzialności albo relacje oparte na kryterium kosztowym(2). Nie oznacza to jednak, że środowisko biznesowe nie jest aktywne w swoim wysiłku na rzecz odpowiedzialnego i zrównoważonego zarządzania łańcuchem dostaw. We wspomnianych podejściach istotną rolę odgrywa strategiczny wymiar podejmowanych działań. Społeczna odpowiedzialność, a przede wszystkim zrównoważony rozwój wymagają podejmowania decyzji, które wywierają wpływ na wiele grup interesariuszy oraz organizację, inicjującą zmiany, co niejako wymusza ustalenie pewnych ram strategicznych, w tym horyzontu czasu, w jakim dany rezultat ma być osiągnięty. Dlatego wydaje się, że warunkiem podstawowym jest posiadanie przemyślanej strategii.
Strategia to plan na dojście w konkretne miejsce i osiągnięcie zaplanowanych celów. Dla przedsiębiorstw społecznie odpowiedzialnych obok typowych celów ekonomicznych ważne stają się te elementy systemu zarządzania, które przez innych w toku codziennej działalności są pomijane lub traktowane w sposób marginalny. Podejście strategiczne oznacza, że firma ma wizję tego, jak powinny wyglądać jej relacje z otoczeniem, i świadomie buduje klimat współpracy dla osiągnięcia planowanych celów. W przypadku nawiązywania i utrzymywania relacji z dostawcami nabiera to jeszcze większego znaczenia. Dostawcy to kluczowe ogniwo decydujące o jakości dostarczanych surowców i półproduktów(3). Od stopnia ich zaangażowania zależy, na ile zapisy związane z celami pozaekonomicznymi mają szansę zostać zrealizowane. To kontrahenci, niosąc ze sobą ryzyko zdarzeń nieetycznych czy bezprawnych, narażają swoich odbiorców na pojawienie się kryzysu wizerunkowego. Co więcej: niektóre narzędzia CSR czy rozwoju zrównoważonego, jak np. projektowanie dla środowiska(4) czy ślad węglowy(5), wymagają ścisłej współpracy ze wszystkimi ogniwami, by możliwe było osiągnięcie pożądanego efektu środowiskowego i społecznego. To z tego względu największe korporacje przykładają coraz większą wagę do budowania i utrzymywania pozytywnych więzi z dostawcami, formułując polityki i standardy adresowane do tej grupy interesariuszy. Dla przykładu wymienić można np. Samsung Supplier CSR Evaluation Criteria zawierający 20 różnych obszarów odnoszących się do kluczowych zagadnień społecznych i środowiskowych, w tym zakazu pozyskiwania surowców z terenów konfliktów(6). Jasne reguły współpracy ze swoimi dostawcami wyznacza także IKEA, budując transparentne i inkluzywne łańcuchy dostaw(7). Nie zapomina o nich również przemysł automotive i Toyota, która określiła Supplier CSR Guidelines. W ślad za liderami idą kolejne branże i firmy, budując kulturę zaufania i przejrzystości w swoich łańcuchach dostaw.
Wśród licznych aspektów, jakie brane są pod uwagę w rozważaniach na temat przenoszenia odpowiedzialności z poziomu organizacji na poziom łańcucha dostaw, warto uwzględnić przede wszystkim:
Budowanie relacji z dostawcami rozpoczyna się już na etapie ich wyboru. Jest to kluczowy moment, w którym przedsiębiorstwo nawiązujące współpracę może określić, jakie kryteria są dla niego kluczowe zarówno na poziomie produktu, jak i kultury organizacyjnej. Procedura wyboru dostawców obejmować może pełny zakres kryteriów społecznych i środowiskowych, które wpisują się w obszar zarządzania społeczną odpowiedzialnością. W dokumencie jest również miejsce na określenie zakresu odpowiedzialności dostawców wobec podwykonawców, co pozwala na ustalenie jasnych ram współpracy. Przedsiębiorstwa społecznie odpowiedzialne już na tym etapie weryfikują zdolność swoich potencjalnych kooperantów do osiągania celów związanych z wysoką jakością czy bezpieczeństwem środowiskowym.
Współpracy z dostawcami sprzyja dwustronna komunikacja. Dostawcy muszą wiedzieć, jakie są wobec nich oczekiwania, ale również powinni mieć możliwość zgłaszania wszelkich wątpliwości oraz dzielenia się wiedzą. Ma to tym większe znaczenie, że postawa otwartości i zaangażowania w nowe projekty biznesowe utrwala więzi i sprawia, że wszyscy partnerzy z równym zaangażowaniem pracują na wspólny sukces. Integracja biznesowa obok korzyści natury finansowej pozwala na transfer wartości i norm w całym łańcuchu dostaw.
Postawa współpracująca po stronie przedsiębiorstw społecznie odpowiedzialnych w praktyce oznacza również dzielenie się wiedzą z dostawcami, którzy muszą nierzadko zmienić dotychczasowy sposób funkcjonowania i nauczyć się nowego spojrzenia na procesy biznesowe. Przydatne mogą okazać się tutaj kodeksy, jak kodeksy etyczne i postępowania dla dostawców stanowiące narzędzie budowania kultury łańcucha dostaw. Kodeksy to zbiory zasad i wskazówek dla prowadzenia działalności w duchu etyki i odpowiedzialności. Mimo pewnych zastrzeżeń i krytyki, jaka spada na kodeksy − co związane jest głównie z brakiem mechanizmów kontrolnych, czy zapisy są stosowane i przestrzegane − to ich wartość szczególnie w odniesieniu do edukacji i podnoszenia poziomu świadomości wśród dostawców należących do sektora MSP czy tych funkcjonujących w krajach o niskiej kulturze etyki pracy wydaje się oczywista. Z jednej strony mamy do czynienia z kodeksami branżowymi, które pokazują, gdzie sięgają granice akceptowalnego zachowania, z drugiej są to dokumenty tworzone przez poszczególne przedsiębiorstwa na potrzeby konkretnej organizacji i jej specyfiki.
Dzięki temu funkcjonowanie w określonych relacjach przemysłowych wymaga przyjęcia zobowiązania do przestrzegania ustanowionych reguł. Chcąc ocenić rezultaty podejmowanych działań, warto również wdrożyć narzędzia do oceny i ewaluacji dostawców. Mogą to być zarówno samodzielnie przeprowadzane oceny (samoewaluacja) mające na celu wczesne wykrywanie problemów, jak i cykliczne audyty odbiorców oraz niezależnych jednostek oceniających (zapowiedziane i niezapowiedziane). Prawidłowo wykorzystane są cennym źródłem informacji o faktycznym stanie łańcucha dostaw. Przedsiębiorstwom podejmującym wysiłek związany z włączeniem elementów społecznej odpowiedzialności i zrównoważonego rozwoju audyt dodatkowo pokazuje zasadność stosowanych metod i narzędzi zarządzania oraz kierunki rozwoju.
Podsumowując rozważania, warto jeszcze raz podkreślić, że dostawcy to kluczowy interesariusz dla każdej organizacji. Ograniczanie relacji z tą grupą do terminowego wywiązywania się z kontraktów, bez gotowości do dialogu i współpracy − jest świadomą rezygnacją ze sposobności na uzyskanie dodatkowych korzyści i z szansy na właściwie prowadzoną strategię społecznej odpowiedzialności.
Zajmuje się problematyką społecznej odpowiedzialności i rozwoju zrównoważonego od 10 lat. Wykładowca na Wydziale Zarządzania UŁ. Autorka wielu publikacji naukowych i eksperckich poświęconych problematyce społecznej odpowiedzialności. Od 2010 roku prezeska fundacji CSR Impact. Trenerka i szkoleniowiec. Współautorka jednych z pierwszych w Polsce badań poświęconych współpracy organizacji pozarządowych z biznesem. Współrealizatorka pierwszego w Polsce portalu o modzie odpowiedzialnej i alternatywnej Altmoda.pl. Działaczka i członkini różnych organizacji zajmujących się upowszechnianiem idei społecznej odpowiedzialności. Głównymi obszarami jej zainteresowań są: strategiczne podejście do społecznej odpowiedzialności, problematyka rozwoju zrównoważonego i odpowiedzialności w łańcuchach dostaw oraz kwestie związane z edukacją na rzecz CSR i rozwoju zrównoważonego. Jedna z 50 kobiet polskiego CSR na liście FOB. Certyfikowana menedżer projektów i tutor.