Artykuł ekspercki

Dlaczego odpowiedzialny biznes stanie się biznesem w obiegu zamkniętym

13 lipca 2018

Artykuł pochodzi z Raportu „Odpowiedzialny biznes w Polsce 2017. Dobre praktyki” wydanego przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu w kwietniu 2018 roku.

Z pewnością najbardziej popularnym terminem roku 2018 w środowisku CSR będzie „gospodarka obiegu zamkniętego”. O co chodzi z tym zamykaniem obiegu i dlaczego jest to lepsze od społecznej odpowiedzialności biznesu?

Definicja

Póki co, mamy duże niejasności definicyjne, bo jednocześnie funkcjonuje u nas przynajmniej kilka terminów na określenie tego typu gospodarki: o obiegu zamkniętym, obiegu zamkniętego, zamkniętego cyklu, w obiegu wewnętrznym, cyrkularna, cyrkulacyjna, regeneratywna, obiegowa, okrężna, okólna, zamknięta, GOZpodarka. Pewnie skończy się tak jak z CSR, czyli w języku polskim zadomowi się termin oryginalny: circular economy (CE).

Istota CE

W CE chodzi o zmniejszanie negatywnego wpływu na środowisko, o racjonalne wykorzystywanie zasobów. Marnotrawstwo staje się coraz bardziej kosztowne i coraz mniej akceptowalne. Jest to więc przeniesienie, poszerzenie perspektywy odpowiedzialności biznesu na produkt i cały cykl życia produktu. Ale jeżeli dla kadry kierowniczej wielu firm już CSR było rewolucyjną koncepcją, to CE będzie po stokroć bardziej radykalne.

Efektywność gospodarki a CE

W rozwoju CSR przeszkadza niski kapitał zaufania i stereotypy. Przeszkody na drodze rozwoju CE są jeszcze potężniejsze, ponieważ polska gospodarka należy do najmniej efektywnych zasobowo w całej UE. Produktywność zasobów (czyli stosunek PKB do krajowego zużycia materiałów) w Polsce to tylko około 0,68 euro/kg – trzykrotnie poniżej średniej europejskiej, która wynosi 2,08 euro/kg (dane za 2016 rok wg Eurostatu). We Włoszech jest to 3,7, a w Holandii 4,2.

Partnerstwo a CE

W CSR dużo mówiło się o włączaniu interesariuszy, ale w praktyce interesariusze nie mieli rzeczywistego wpływu na biznes, na sposób działania firmy. CE może realizować się tylko w partnerstwie – na poziomie klastra przedsiębiorstw, partnerstwa międzysektorowego, miasta, regionu. Zamykanie obiegu bez rozwiniętej współpracy wielu różnych podmiotów nie jest możliwe, a szczególnie bez dobrej współpracy z lokalną administracją.

Agenda 2030 a CE

Rozwój CSR był w Polsce okresowo ożywiany kolejnymi tematami: standardy raportowania, rankingi, polityka zakupowa, prawa człowieka, ISO26000, etyka i compliance, SDGs. CE – jako instrument radykalnej transformacji gospodarczej i społecznej – wchłonie je wszystkie. Z planu przewodniczącego Junckera na 2018 rok wynika, że Agenda 2030, czyli europejska odpowiedź na SDGs, będzie wdrażana przede wszystkim poprzez zamykanie obiegu w gospodarce. To stworzy wartościowe miejsca pracy i zbuduje odpowiedzialną konkurencyjność europejskiej gospodarki.

Akceptacja CE

CE przychodzi do nas z Brukseli, tak jak 15 lat temu z Brukseli przyszedł CSR. Ale CSR-u polscy przedsiębiorcy nie mieli we krwi i tylko korporacje ponadnarodowe usiłowały mówić językiem odpowiedzialności społecznej. Na szczęście CE, jeśli będzie sensownie przedstawiane, jest znacznie bliższe sercu przedsiębiorców. Bo to przecież część naszego polskiego, kreatywnego podejścia, jak zrobić coś z niczego (lub prawie z niczego), jak wykorzystać to, co inni już by chcieli wyrzucić.

Moda na CE

Mówienie o gospodarce obiegu zamkniętego stało się modne i oczekiwane. Zapewne w ciągu kilku najbliższych miesięcy większość menedżerów CSR będzie realizowało jakiś „projekt CSR-owy”, w którego opisie pojawi się jeden z terminów z kręgu CE. Prawie 200 firm w tym kraju chce uchodzić za odpowiedzialne – teraz będą chciały być też cyrkularne.

Wzrost wydajności zasobów

Gdyby część składowisk odpadów udało się zamienić na kopalnie surowców, byłaby to szansa dla wielu innowacyjnych przedsiębiorstw, start-upów pozytywnego wpływu. W 2015 roku w Polsce wytworzono 141,8 mln ton (cennych) odpadów, z czego 92,3% stanowiły odpady inne niż komunalne. Głównym źródłem ich wytwarzania były przedsiębiorstwa górnicze i wydobywcze oraz przetwórstwo przemysłowe (Wskaźniki zielonej gospodarki w Polsce 2017, GUS). W zarządzaniu kosztami, po latach szybkiego wzrostu wydajności pracowników, wreszcie nadchodzi czas wzrostu wydajności zasobów.

Wzrost rentowności

W strategiach długookresowych mówi się dużo o reindustrializacji powiązanej z szeroko rozumianą transformacją cyfrową. Ważnym elementem tej układanki jest dążenie do redukcji kosztów materiałowych dzięki wykorzystaniu modeli biznesowych i nowych regulacji. W to, że CSR jest opłacalny dla biznesu, nikt nigdy nie wierzył (oprócz konsultantów). Ale wzrost rentowności poprzez radykalne zmniejszenie kosztów w ramach modeli CE jest tak oczywisty, że nikogo w biznesie nie trzeba będzie przekonywać.

BOZ

Biznes w obiegu zamkniętym (BOZ) to naturalne połączenie zysku z odpowiedzialnością. O to nam zawsze chodziło!

Autorzy

Bolesław Rok

Bolesław Rok