Dlaczego najnowsza encyklika papieska jest ważna dla społecznej odpowiedzialności? – Komentarz Agaty Rudnickiej

Opublikowana przed kilkoma dniami encyklika LAUDATO SI’ nie tylko dlatego jest tak istotna, że napisał ją Papież, osoba duchowna dając ważny wkład z dyskurs społeczny, czy że zwraca uwagę na kwestie związane z problemami środowiskowymi, bo dokumentów o podobnej tematyce powstało już wiele jak chociażby Raport Nasza Wspólna Przyszłość w 1987. Dokument jest też ważny z innego powodu: jego potencjalna siła oddziaływania jest bardzo duża, ze względu na rzeszę adresatów, do których jest kierowany. Odwołuje się do istotnych zagadnień związanych z ochroną środowiska oraz próbuje w bezpośredni sposób wskazać przyczyny dla dziejących się obecnie problemów na tle środowiskowym. Znajdziemy w nim nawołanie do głębszej refleksji nad problemem, który dotyczy społeczności światowej: „Potrzebujemy konfrontacji, która nas wszystkich połączy, ponieważ wyzwanie ekologiczne i jego ludzkie korzenie dotyczą i dotykają nas wszystkich.”

Kluczowe wydaje się również to, że postawiona diagnoza ukazana została nie tylko z poziomu makroekonomicznego czyli funkcjonujących systemów gospodarczych ale również z poziomu jednostki i jej wkładu z zrównoważony rozwój. Co ważniejsze pokazano też powody, dla których dotychczasowe próby rozwiązywania różnych problemów nie przyniosły zadowalających rezultatów środowiskowych i społecznych. Wśród wymienianych znalazła się m.in. polityka międzynarodowa ale również brak odpowiedniej kultury kooperacji i odpowiedzialnego przywództwa: „Problem polega na tym, że nie mamy jeszcze kultury niezbędnej, by stawić czoło temu kryzysowi, i konieczne jest stworzenie przywództwa, które wskazałoby drogi, usiłując odpowiedzieć na potrzeby obecnych pokoleń, włączając wszystkich, bez narażania przyszłych generacji.”

Dotyka tak ważkich zagadnień jak brak dostępu do zasobów w tym do wody pitnej w odpowiedniej ilości i jakości, zmniejszająca się różnorodność biologiczna, zanieczyszczenie odpadami czy wykluczenie społeczne. W dokumencie dużo uwagi poświęcono również problemowi emisji CO2, który obecnie znajduje się w centrum dyskursu publicznego. Zmiany klimatyczne są problemem globalnym, z poważnymi następstwami ekologicznymi, społecznymi, ekonomicznymi, politycznymi oraz dotyczącymi podziału dochodów, i stanowią jedno z największych wyzwań dla ludzkości”. Papież odnosi się do twardych dowodów naukowych potwierdzających udział człowieka w globalnym ociepleniu jednocześnie wskazując kierunek, w jakim należy zmierzać: „Dlatego pilne i konieczne stało się prowadzenie takiej polityki, aby w nadchodzących latach emisja dwutlenku węgla i innych gazów zanieczyszczających została drastycznie zmniejszona, zastępując na przykład paliwa kopalne i rozwijając odnawialne źródła energii” a „Ludzkość wezwana jest do uświadomienia sobie konieczności zmiany stylu życia, produkcji i konsumpcji, by powstrzymać globalne ocieplenie albo przynajmniej wyeliminować przyczyny wynikające z działalności człowieka.”

W dokumencie podkreślono istotę sukcesu działań na rzecz rozwoju zrównoważonego upatrując jej w integracji i kompleksowości podejmowanych projektów. Jeden z wysuwanych postulatów to potrzeba spójnego programu wykraczającego daleko poza doraźne inicjatywy będące jedynie reakcją na pojawiające się problemy. Przyjmowane rozwiązania mają mieć charakter globalny i dotyczyć wszystkich Państw, bo tylko w ten sposób możliwa jest faktyczna zmiana. Rozwój globalny dzieje się za sprawą wielu mechanizmów stąd uwadze poświęcono takie zagadnienia jak przejrzystość procedur, konieczność wyeliminowania korupcji z życia publicznego czy partycypacja społeczna i lokalna.

W opisywanym dokumencie wybrzmiewają postulaty związane z koniecznością ograniczania nieodpowiedzialnej konsumpcji i nadprodukcji a dobrym początkiem przyszłych zmian jest edukacja ekologiczna nastawiona nie tyle na informowanie, co na zmianę świadomości i współdziałanie.

Poruszane kwestie bez wątpienia dotyczą także biznesu, zarówno korporacji międzynarodowych jak i lokalnie działających systemów przedsiębiorczości.

Papież stawia też tezę dotyczącą celów pozaekonomicznych, która bliska jest społecznej odpowiedzialności: „[…] rentowność nie może być jedynym kryterium, jakie należy wziąć pod uwagę, oraz że w chwili pojawienia się nowych elementów osądu w związku z rozwojem informacji konieczna jest ponowna ocena z udziałem wszystkich zainteresowanych stron. Wynikiem debaty może być decyzja, by nie rozwijać projektu, ale także jego modyfikacja lub opracowanie propozycji alternatywnych.”

Budowanie relacji z interesariuszami i dążenie do maksymalizacji korzyści z wykorzystaniem strategii win-win (każda ze stron wygrywa) to hasła dobrze znane praktykom, którzy zajmują się społeczną odpowiedzialnością.

Postawione w encyklice wyzwania czy nakreślone kierunki, w jakich należy szukać rozwiązań sprzyjających zahamowaniu negatywnych trendów bez wątpienia dotykają świat biznesu będący ważnym ogniwem ładu społeczno-gospodarczego. Dzięki społecznej odpowiedzialności możliwy stał się faktyczny udział biznesu w rozwiązywaniu najbardziej palących problemów. Nie oznacza to oczywiście, że samo wdrożenie działań spod znaku CSR przez pewna liczbę firm spowoduje faktyczną zmianę. Potrzeba głębszej refleksji i globalnej zgody na nowy paradygmat rozwoju. Jak pokazują ostatnie dziesięciolecia praktyczna realizacja wydawać by się mogło prostych zasad w praktyce wymaga wielu kompromisów i przeorientowania dotychczasowych kierunków zarówno myślenia jak i działania.

Pełny tekst encykliki LAUDATO SI’ w języku polskim dostępny jest na stronie Watykanu

Autorzy