Artykuł ekspercki

CSR w badaniach w 2017 roku

20 maja 2018
Artykuł pochodzi z Raportu „Odpowiedzialny biznes w Polsce 2017. Dobre Praktyki” wydanego przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu w kwietniu 2018 roku.

Polskie społeczeństwo a odpowiedzialny biznes

Badanie Obecność tolerancji dla różnorodności w społeczeństwie polskim 2017 roku”, zrealizowane na ogólnopolskiej próbie 1 tys. respondentów, dotyczyło postaw wobec różnorodności w pracy, życiu prywatnym oraz otoczeniu społecznym. Zdecydowana większość respondentów jest otwarta na pracę w różnorodnych zespołach – 93% deklaruje zadowolenie lub neutralność (odpowiedź „nie ma to dla mnie znaczenia”) wobec pracy z osobami o innym wyznaniu lub innej narodowości, a 86% ankietowanych jest przychylnych pracy z osobami o odmiennej orientacji seksualnej lub ma do niej neutralny stosunek.

Odsetek ten spada, gdy przyjrzymy się odpowiedziom na pytania o doświadczenie respondentów. 85% badanych uważa, że w ich miejscu pracy ludzie się szanują, a 70% – że można w nim liczyć na szacunek dla odmiennych poglądów.

W ramach tego badania, zrealizowanego na potrzeby Kongresu Różnorodności, organizowanego przez firmę Henkel Polska i platformę BE.NAVIGATOR, przeprowadzono również segmentację respondentów – podzielono ich na trzy grupy, różniące się podejściem do różnorodności i dostrzeganiem wynikających z niej korzyści. Najliczniejszą (43%) stanowią „entuzjaści różnorodności”, wskazujący jedynie jej pozytywne efekty (np.: można się dzięki niej czegoś nauczyć, skonfrontować punkty widzenia, społeczeństwo staje się bardziej otwarte i lepiej rozumie się problemy innych ludzi). „Realistów różnorodności” było wśród badanych 40% – dostrzegają oni zarówno pozytywne, jak i negatywne jej efekty. Natomiast zdecydowanie najmniej liczną grupę (14%) stanowili „przeciwnicy różnorodności”, wskazujący jedynie jej negatywne strony. Czy działania na rzecz popularyzacji zarządzania różnorodnością w miejscu pracy wśród pracodawców w Polsce przełożą się na powiększenie grupy entuzjastów różnorodności – przekonamy się przy kolejnej edycji badania.

Polskie społeczeństwo przebadane zostało również w ramach projektu Nienieodpowiedzialni.pl. Celem badania była diagnoza poziomu odpowiedzialności konsumenckiej Polaków. Aż 68% respondentów określiło siebie jako odpowiedzialnych konsumentów. Przejawia się to przede wszystkim w robieniu przemyślanych zakupów, nabywaniu tylko niezbędnych produktów. Warto zaznaczyć, że jedynie 7% badanych, którzy określili się jako odpowiedzialni konsumenci, przyznało, że kupuje produkty firm, które postępują etycznie. Większość Polaków uważa, że działania firm w zakresie ochrony środowiska naturalnego, zapewnienia odpowiednich warunków pracy i wynagrodzeń pracowników, dbania o warunki chowu zwierząt czy nietestowania produktów na zwierzętach są godne pochwały i firmy powinny postępować w ten sposób. Każdy z tych elementów zyskał aprobatę niemal 90% badanych. Wskaźnik ten spada przy pytaniu, na ile te kwestie są istotne przy zakupach. Okazuje się, że w takim wypadku najważniejsza jest kwestia przestrzegania odpowiednich warunków pracy i wynagrodzeń pracowników (wskazało to 87% badanych), z kolei najmniej istotne jest nietestowanie produktów na zwierzętach (zdecydowanie ważne i raczej ważne dla 76% respondentów).

Widać zatem, że mimo iż większość konsumentów uważa za godne pochwały odpowiedzialne działania firm, to już wybory konsumenckie faktycznie przez nich podejmowane nie zawsze odpowiadają tym przekonaniom. W ramach badania respondenci konfrontowali się także z nieetycznymi działaniami firm (niszczenie ekosystemu, wyrażanie rasistowskich poglądów przez właściciela, łamanie praw dzieci i poprowadzenie do śmierci pracownika). Okazuje się, że te dość drastyczne sytuacje nie zniechęcają znacznej części Polaków do korzystania z usług firm, które do nich doprowadziły. Większe przyzwolenie respondenci okazali dwóm pierwszym sytuacjom – niszczenie ekosystemu i wyrażanie rasistowskich poglądów przez właściciela dla 50% badanych nie jest powodem, by rezygnować z usług danej firmy. W przypadku łamania praw dzieci i doprowadzenia do śmierci pracownika 40% badanych pozostałoby wiernymi swoim wyborom.

Gospodarka obiegu zamkniętego to obecnie jedna z ważniejszych koncepcji, która ma się przyczynić do bardziej zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw i społeczeństw. W 2018 roku ma się ukazać „Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym” (przygotowywana obecnie przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii). Zanim jednak ją poznamy, warto się przyjrzeć wynikom badania „Stan wiedzy Polaków na temat gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ)”, zrealizowanego na zlecenie Stena Recycling. Wynika z niego, że polskie społeczeństwo dość dobrze opanowało podstawowe zasady dbania o środowisko. Najwięcej osób segreguje odpady (74%), oszczędza energię w domu lub miejscu pracy (71%) oraz oszczędza wodę (68%). Ponad połowa Polaków minimalizuje liczbę odpadów, używając produktów wielokrotnego użytku (54%) lub ograniczając użycie jednorazowych reklamówek (52%). Niestety, nadal jest wiele takich działań, które są dużo mniej popularne w polskim społeczeństwie. Tylko 28% badanych wybiera produkty przyjazne środowisku lub w opakowaniach pochodzących z recyklingu. Jeszcze mniej, bo 18% respondentów, zadeklarowało, że świadomie wybiera usługi lub produkty fi rm dbających o środowisko czy odpowiedzialnych społecznie.

Niezależnie od tego, czy wynika to z braku wiedzy Polaków, braku chęci do podejmowania przez nich odpowiedzialnych działań, czy może z niedostatecznie rozbudowanej oferty na rynku i niewystarczającej informacji o społecznej odpowiedzialności biznesu, widać bardzo wyraźnie, że wiele jest jeszcze do zrobienia w zakresie edukacji ekologicznej i zmiany postaw społecznych. Przyczyni się do tego na pewno popularyzacja terminu „gospodarka obiegu zamkniętego”, który rozpoznało całkiem sporo osób, bo niemal co trzeci badany (29%). Gospodarka cyrkularna kojarzona jest głównie z kwestiami środowiskowymi: możliwością zmniejszenia liczby wysypiski odpadów (57%) oraz ogólną poprawą stanu środowiska naturalnego (49% badanych).

Firmy w Polsce – w kierunku odpowiedzialności

W czerwcu 2017 roku zaprezentowane zostały wyniki drugiej edycji badania „CSR w praktyce – barometru Francusko-Polskiej Izby Gospodarczej”. W badaniu wzięli udział przedstawiciele 67 przedsiębiorstw, którzy odpowiadali na pytania o kondycję CSR w Polsce, o działania ukierunkowane na poszczególne grupy interesariuszy (klienci, pracownicy, dostawcy, społeczność lokalna), a także o zarządzanie i komunikowanie działań CSR oraz zarządzanie wartościami etycznymi w organizacji.

W opinii badanych czynnikami, które w największym stopniu wpływają na rozwój CSR w Polsce, są dzielenie się dobrymi praktykami oraz oczekiwania interesariuszy (obie odpowiedzi wskazane przez 59% respondentów). Z kolei czynnikami, które najczęściej hamują rozwój CSR w Polsce, są brak wiedzy na temat odpowiedzialnego biznesu (67%) oraz brak środków finansowych na ten cel (50%). Co cieszy, w porównaniu z pierwszą edycją badania, zdecydowanie zmniejszył się odsetek ankietowanych, którzy wśród czynników hamujących wskazali brak wiary zarządów firm w skuteczność działań CSR (37% w 2016 i 24% w 2017 roku). Pozytywną tendencję zaobserwować można także, przyglądając się odpowiedziom na pytanie o to, kto planuje i realizuje działania CSR w organizacji.Nie tylko bowiem rośnie zaangażowanie zarządów – już blisko 60% firm przypisuje odpowiedzialność za działania CSR zarządowi (o 13% więcej niż w 2016 roku), ale też ponad 21% respondentów wskazało, że jest to w ich firmie osobny dział CSR (13% rok wcześniej).
Barometr Francusko-Polskiej Izby Gospodarczej będzie miał swoje kolejne edycje. Pozostaje życzyć sobie, żeby utrzymana została tendencja wzrostu znaczenia zarządów firm w tworzeniu i realizacji działań z zakresu CSR. W badaniu po raz pierwszy zawarto też pytania o zarządzanie etyką w organizacji.

Uzyskane odpowiedzi są bardzo pozytywne – 95% badanych zadeklarowało, że ich firma ma system zarządzania programem etycznym. Skonstruowany on jest zazwyczaj z kilku elementów, wśród nich najpopularniejsze są: wpisanie wartości etycznych w misję firmy (86%), komunikowanie zasad etycznych wewnątrz (89%) i na zewnątrz (62%) organizacji oraz przyjęcie kodeksu etyki bądź pokrewnego dokumentu (75%). Rzadziej firmy decydują się na wewnętrzną weryfikację przyczyn zachowań nieetycznych (40%), wdrażanie systemu zgłaszania nadużyć (35%) oraz system nagród i wyróżnień promujących pozytywne, ponadstandardowe zachowania etyczne (14%).

Globalne wyzwania, biznesowe odpowiedzi

Kwestia zmian klimatycznych, ryzyk z tym związanych i biznesowej odpowiedzi na nie jest szczególnie ważna w kontekście zbliżającego się szczytu klimatycznego w Katowicach (COP 24). Zrealizowane przez GlobeScan i SustainAbility badanie „The 2017 Climate Survey. Evaluating Progress on Climate Change” przybliża nam postrzeganie tej problematyki przez ekspertów zrównoważonego rozwoju ze świata (wśród respondentów dominowały osoby z Ameryki Północnej i Europy).

Większość badanych stwierdziła, że działania, które mają powstrzymać zmiany klimatu, nie są wystarczające, aby zapobiec poważnym i nieodwracalnym szkodom dla ludzi, społeczeństw i ekosystemu Ziemi. Z jeszcze większym pesymizmem oceniony został postęp na drodze do wdrożenia zapisów „Porozumienia paryskiego”. Trzech na 10 badanych uważa, że osiągnięto przynajmniej pewien postęp w realizacji celów „Porozumienia”, ale przeważająca większość określa go jako minimalny. Tylko 3% respondentów podziela pogląd, że jesteśmy na dobrej drodze do osiągnięcia celów określonych w Paryżu w 2015 roku. Już w grudniu będziemy mogli z bliska ocenić, czy te pesymistyczne nastroje są uzasadnione.
Z badania można się również dowiedzieć, jakie są – w ocenie respondentów – najskuteczniejsze strategie, które przedsiębiorstwa mogą realizować na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu. 84% badanych wskazało tutaj zwiększanie udziału energii odnawialnej, a 79% – zmniejszanie zużycia dwutlenku węgla w całym łańcuchu  dostaw. Wśród innych wymienianych działań wskazać można wprowadzenie w firmach wewnętrznego kosztu związanego z emisją dwutlenku węgla czy wycenę zewnętrznych ryzyk powiązanych ze zmianami klimatu. Strategie te z pewnością nie są obce biznesowym liderom walki ze zmianami klimatu, do których respondenci zaliczyli: Unilever, Teslę oraz IKEA (te same fi rmy zajęły trzy pierwsze miejsca w badaniu z 2015 roku).

Cele Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals, SDG) to zdecydowanie temat kluczowy w kontekście społecznej odpowiedzialności biznesu. Organizacja CSR Europe postanowiła zbadać, w jakim zakresie biznes, po dwóch latach od ogłoszenia celów, bierze je pod uwagę, tworząc strategie rozwoju na nadchodzące lata. Badanie objęło 160 przedstawicieli przedsiębiorstw z 24 krajów. W opinii badanych liderów biznesu istnieje silne uzasadnienie biznesowe, aby zintegrować SDG z działalnością biznesową i strategią korporacyjną. Globalne cele są nie tylko postrzegane jako ściśle powiązane z wartościami korporacyjnymi i strategiami zrównoważonego rozwoju fi rm (odpowiedziało tak 79% ankietowanych), ale mogą też stanowić ważny katalizator nowych możliwości biznesowych (52% odpowiedzi) i współpracy z wieloma interesariuszami (46%). Zaledwie 3% badanych
określiło cele jako zupełnie nieistotne dla ich fi rm. Pełna integracja SDG ze strategiami biznesowymi fi rm stanowi na pewno spore wyzwanie. Znajomość Celów Zrównoważonego Rozwoju pozostaje w znacznej mierze ograniczona do grona osób odpowiedzialnych za CSR lub zrównoważony rozwój w fi rmach – taką deklarację złożyło 67% badanych. Pozytywnym zaskoczeniem jest to, że aż 53% respondentów stwierdziło, że cele te dobrze zna kierownictwo najwyższego szczebla w ich fi rmach.

Aby jednak biznes mógł w większym stopniu przyczynić się do ich realizacji i w pełni wykorzystać korzyści biznesowe, jakie się z nimi wiążą, ważne będzie, by firmy silniej angażowały  pracowników średniego i niższego szczebla (póki co, dzieje się tak w zaledwie co ósmej przebadanej firmie), gdyż to oni na co dzień stanowić mogą masę krytyczną potrzebną do faktycznego przełożenia zapisów globalnych celów na praktykę działalności przedsiębiorstw.

Respondenci zostali również poproszeni o wskazanie, które cele są dla ich firm najważniejsze. Najczęściej wskazywane były: cel 8 (wzrost gospodarczy i godna praca), cel 3 (dobre zdrowie i jakość życia) oraz cel 12 (odpowiedzialna konsumpcja i produkcja). Z kolei cel 14 (życie pod wodą), cel 10 (mniej nierówności) i cel 6 (czysta woda i warunki sanitarne) zostały wymienione jako najmniej istotne w kontekście działalności biznesowej firm.

Analizowanie badań realizowanych na skalę globalną może stanowić ciekawe ćwiczenie intelektualne, ale ma również bardzo praktyczne podstawy – z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić można, że trendy, które dziś obserwujemy na świecie, wkrótce znajdą swoje odzwierciedlenie również w Polsce. W 2017 roku duże badanie (niemal 2,5 tys. respondentów) przeprowadziła firma McKinsey & Company. Jego wyniki jednoznacznie wskazują, że znaczenie kwestii zrównoważonego rozwoju w biznesie wzrasta. Niemal 60% respondentów twierdzi, że ich organizacje bardziej angażują się w zrównoważony rozwój, niż miało to miejsce dwa lata temu, a tylko 9% zadeklarowało, że to zaangażowanie się zmniejszyło. Oprócz tego 70% respondentów (wzrost o 14% w porównaniu z badaniem z 2014 roku) zadeklarowało, że w ich organizacjach istnieje jakaś forma formalnego zarządzania zrównoważonym rozwojem. W końcu, i to być może jest najciekawszy wynik, 16% respondentów (wzrost o 4% w porównaniu z badaniem z 2014 roku) przyznaje, że w ich firmach funkcjonuje komitet na poziomie zarządu, poświęcony kwestiom zrównoważonego rozwoju.

W badaniu sprawdzono także, jakie kwestie w kontekście zrównoważonego rozwoju są dla przedsiębiorstw najważniejsze. Pierwszą piątkę stanowią: bezpieczeństwo informacji, efektywność energetyczna, rozwój ekonomiczny, różnorodność i włączanie, projektowanie produktów i usług. Wydaje się, że w Polsce kwestia bezpieczeństwa danych i informacji nie jest postrzegana jako temat, którym powinny się zająć osoby odpowiedzialne za obszar CSR, a być może jest nawet cały czas bagatelizowana przez firmy.

Opisane badania

  • CSR Europe, The Sustainable Development Goals (SDGs): The Value for Europe, 2017
  • Francusko-Polska Izba Gospodarcza, „CSR w praktyce – barometr Francusko-Polskiej Izby Gospodarczej”, 2017
  • GlobeScan, SustainAbility, The 2017 Climate Survey: Evaluating Progress on Climate Change, 2017
  • Henkel Polska, BE.NAVIGATOR, „Obecność tolerancji dla różnorodności w społeczeństwie polskim w 2017 roku”,2017
  • KPMG, “The KPMG Survey of Corporate Responsibility Reporting”, 2017, 
  • Maison D., Marchlewska M., w ramach projektu Nienieodpowiedzialni.pl na zlecenie ANG Spółdzielni,
    „Czy Polacy są odpowiedzialnymi konsumentami?”, 2017
  • McKinsey & Company, McKinsey Global Survey, 2017
  • Stena Recycling, „Stan wiedzy Polaków nt. gospodarki
    obiegu zamkniętego (GOZ)”, 2017

Autorzy

Marcin Grzybek

Marcin Grzybek

Do roku 2018 menedżer projektów Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Zarządzał m.in. przygotowaniem raportu „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki” oraz konkursem Raporty Społeczne.

Absolwent Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, karierę zaczynał w agencji reklamowej, gdzie przez 1,5 roku realizował kampanie m.in. dla Mercedes-Benz Polska i Polskiej Akcji Humanitarnej. Posiada doświadczenie w branży badawczej – wykonywał badania zarówno marketingowe, jak i społeczne. Wolontariacko współpracował m.in. z Fundacją Komunikacji Społecznej, Stowarzyszeniem Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich, Vivą! Akcją dla zwierząt.