Artykuł ekspercki

Badania CSR 2016

10 kwietnia 2017

Artykuł pochodzi z 15. edycji raportu „Odpowiedzialny Biznes w Polsce. Dobre praktyki”, opublikowanego 30 marca 2017 roku.

Pobierz cały raport

Perspektywa polska

W 2016 r. Forum Odpowiedzialnego Biznesu zrealizowało kolejną turę badania sygnatariuszy Karty Różnorodności. Tym razem badanie Zarządzanie różnorodnością poszerzone zostało o próbę ogólnopolską. Jeśli chodzi o grupy docelowe, na których firmy koncentrują swoją działalność z zakresu zarządzania różnorodnością, tematem absolutnie priorytetowym wśród sygnatariuszy była i nadal jest równość płci (95% wskazań). Grupy istotne dla sygnatariuszy to także osoby z niepełnosprawnościami, osoby młode i seniorzy. Zbliżone są wyniki dla próby ogólnopolskiej, z tą różnicą, że pierwsze miejsce zajmują seniorzy (68%), a kolejne: zagadnienie równości płci, osoby młode i kwestia niepełnosprawności. Porównując te wyniki z pierwszą edycją badania (z 2014 r.), widać wyraźnie, że w ciągu ostatnich 2 lat bardzo mocno wzrosła świadomość i zrozumienie kwestii związanych z zarządzaniem różnorodnością na pewno wśród sygnatariuszy Karty Różnorodności, ale także w polskim biznesie w ogóle. Respondenci wskazywali także na bariery towarzyszące wprowadzaniu zarządzania różnorodnością w ich firmach oraz korzyści z tym związane. Sygnatariusze uznali, że największą przeszkodą – 42% wskazań – był brak lub niewystarczająca wiedza na temat zarządzania różnorodnością, jako kolejne wymienili brak zaangażowania ze strony pracowników (23%) oraz brak osoby odpowiedzialnej za ten temat (18%). W grupie firm z próby ogólnopolskiej podobnego zdania jest odpowiednio – 35%, 53% i 33% respondentów. Jeśli chodzi o obszary, które ulegają poprawie dzięki wdrażaniu różnorodności w miejscu pracy, sygnatariusze Karty Różnorodności wymienili: atmosferę w firmie (74%), wizerunek firmy (71%), przyciąganie i utrzymanie utalentowanych osób (58%), lojalność pracowników (53%), ogólną przewagę konkurencyjną (39%) oraz zwiększanie różnorodności klientów (27%). Widać zatem wyraźnie, że zarządzanie różnorodnością może mieć ogromny wpływ na pracowników i nieść bardzo konkretne korzyści.

Celem badania CSR w praktyce – barometr Francusko-Polskiej Izby Gospodarczej było pogłębienie wiedzy na temat poziomu zaangażowania w CSR firm stowarzyszonych we Francusko-Polskiej Izbie Gospodarczej. Badanie przeprowadzono na podstawie 65 ankiet, wypełnionych przez firmy stowarzyszone we Francusko-Polskiej Izbie Gospodarczej. Wyniki badania wskazują, że nadal nie ma w Polsce, tak wyczekiwanej przez wielu, presji konsumentów wobec firm. 71% respondentów uważa, że konsumenci przy wyborze produktów lub usług nie biorą pod uwagę, czy firma jest odpowiedzialna społecznie, a według 63% konsumenci nie wiedzą, czym jest CSR. Firmy, które wzięły udział w badaniu, wskazały również, jakie działania z zakresu CSR realizują dla poszczególnych grup interesariuszy. I tak, wśród działań nakierowanych na klientów najwięcej wskazań uzyskały: transparentność, dbałość o podawanie informacji dotyczących produktu lub usługi (80%) oraz komunikowanie się z klientami poprzez różne kanały: internet, media, spotkania, eventy (68%). Niestety, niewielu respondentów (14%) wskazało na dopasowanie oferty do poszczególnych grup defaworyzowanych – widać tutaj bardzo szerokie pole do działania. Wśród działań nakierowanych na pracowników najwięcej wskazań (82%) uzyskała dbałość o rozwój pracowników (oferta szkoleniowa, dofinansowanie nauki) – dziwić może jedynie, że nadal nie jest to 100%. Po 65% respondentów potwierdziło, że ich firmy prowadzą polityki różnorodności (poszanowanie i równouprawnienie ze względu na płeć, wiek, narodowość itp.) oraz wprowadziły kodeks etyczny i możliwość zgłaszania naruszenia zasad etyki przez pracowników. Również w tym przypadku celem powinno być 100%, ale i tak cieszy, że rozwiązania te są dość szeroko rozpowszechnione.

Druga edycja Barometru CSR, badania realizowanego przez CSR Consulting i Maison & Partners, pokazała, że polscy konsumenci pozytywnie oceniają podejmowanie przez firmy działań CSR. W porównaniu z pierwszą edycją z 2013 r. o 10 punktów procentowych (z 62 do 72%) wzrosła liczba osób, które deklarują, że działania z zakresu CSR wzbudzają ich pozytywne odczucia wobec firmy. Ciekawy rozkład odpowiedzi otrzymano przy pytaniu o rozumienie działań społecznych i środowiskowych. 34% respondentów uważa, że CSR to innowacyjne podejście do rozwoju biznesu, które przynosi korzyści dla społeczeństwa i firmy. 30% konsumentów sądzi, że jest to sposób komunikacji i budowania wizerunku firm. 20% zgadza się ze stwierdzeniem, że takie działania to konieczność dla firm, które chcą dorównać konkurencji, natomiast tylko 16% uważa je za hipokryzję ze strony firm, które angażują się wyłącznie dla osiągnięcia zysków. W ramach badania po raz kolejny zdefiniowano sześć profili konsumenckich, różniących się między sobą podejściem do działań CSR, są to: Spełnieni Realiści, Wrażliwi Intelektualiści, Ekopragmatycy, Pasywni Pozerzy, Wykluczeni Frustraci i Korpoegoiści.

Bardzo istotnym dla rozwoju CSR w Polsce projektem był realizowany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości program „Zwiększenie konkurencyjności regionów poprzez społeczną odpowiedzialność biznesu (CSR)”. W 2016 r. został on poddany ewaluacji, która dostarcza wielu cennych wniosków i rekomendacji. Według autorów badania wspieranie przedsiębiorców w prowadzeniu działań zgodnie z zasadami CSR to inwestycja, która jest korzystna dla wszystkich uczestników rynku, ponieważ pozwala podnosić standardy relacji biznesowych, wspiera innowacyjność – poprzez rozwój nowych produktów i usług posiadających atrybuty społeczne czy środowiskowe, pomaga ograniczać wpływ działalności przedsiębiorstw na środowisko naturalne oraz wzmacniać relacje ze społecznością, w której funkcjonuje dane przedsiębiorstwo. W ramach programu przedsiębiorcy otrzymali dofinansowanie na realizację projektów związanych z trzema obszarami: zaangażowanie społeczne, środowisko, relacje z personelem. Dzięki przeprowadzeniu tych projektów przedsiębiorcy osiągnęli szereg korzyści biznesowych, np. w 22% przedsiębiorstw realizacja projektu wpłynęła na zmniejszenie kosztów, w 21% pozwoliła wprowadzić nowe produkty, a 46% przedsiębiorstw rozwinęło nowe obszary działalności. Program pozwolił firmom nie tylko na poprawę relacji z otoczeniem, ale też na rozwój działalności biznesowej w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Odpowiedzialne inwestycje

Analiza badania Investing For a Sustainable Future, zrealizowanego przez MIT Sloan Management Review oraz The Boston Consulting Group, wskazuje, że inwestorzy widzą silną zależność pomiędzy wynikami działalności firm powiązanych ze zrównoważonym rozwojem a wynikami finansowymi – dlatego często wykorzystują dane pozafinansowe jako racjonalne uzasadnienie dla decyzji inwestycyjnych. Badanie zrealizowano w ponad 100 krajach, na grupie przeszło 3 tys. menedżerów. 75% kadry zarządzającej wyższego szczebla firm inwestycyjnych zgodziło się, że dobre wyniki z zakresu CSR/zrównoważonego rozwoju są wyraźnie znaczące/bardzo ważne podczas podejmowania decyzji inwestycyjnych. Jednakże tylko 60% menedżerów spółek notowanych na giełdzie jest przekonanych, że faktycznie są one wyraźnie znaczące/bardzo ważne dla inwestorów w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych. Pokazuje to, jak duży jest rozdźwięk pomiędzy opiniami menedżerów a tym, co uważają i jak zachowują się osoby zarządzające funduszami inwestycyjnymi. Co więcej, z badania wynika, że inwestorzy gotowi są wycofywać swoje fundusze: prawie połowa z nich twierdzi, że nie zainwestuje w firmę z historią słabych wyników zrównoważonej działalności. Około 60% członków zarządu firm inwestycyjnych stwierdziło, że są gotowi na sprzedaż udziałów firm, których osiągi w zakresie zrównoważonego rozwoju są niezadowalające.

Siódma edycja SRI Study ukazuje skalę i znaczenie inwestycji społecznie odpowiedzialnych w 13 krajach europejskich. Badanie zrealizowane przez Europejskie Forum ds. Zrównoważonego Inwestowania (Eurosif − European Sustainable Investment Forum) oraz firmę EY potwierdza, że coraz więcej inwestorów przy podejmowaniu decyzji o zaangażowaniu kapitałowym w spółki, oprócz kryteriów finansowych, bierze pod uwagę wskaźniki niefinansowe. Zarządzający blisko połową aktywów w Europie w swoim spektrum inwestycyjnym nie uwzględniają podmiotów, które nie spełniają określonych kryteriów etycznych lub środowiskowych. Okazuje się, że analiza spółek pod kątem spełniania wymagań etycznych, społecznych i środowiskowych jest szczególnie popularna wśród inwestorów francuskich i holenderskich. Badanie obejmowało także rynek polski. W Polsce rynek odpowiedzialnych inwestycji rozwija się bardzo powoli. Zaledwie kilka funduszy inwestycyjnych stosuje jakiekolwiek formalne kryteria etyczne lub środowiskowe. Nie zmienia to jednak faktu, że polskie spółki, które mają w planach skorzystanie z kapitału inwestorów z Europy Zachodniej, mogą zwiększyć swoje szanse na pozyskanie środków poprzez zrozumienie i spełnienie wymagań międzynarodowych standardów etycznych, takich jak: Global Compact, Wytyczne OECD dla Przedsiębiorstw Wielonarodowych lub ISO 26000 czy Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka.

Trendy globalne

Z badania State of Sustainable Business Survey, zrealizowanego przez BSR oraz GlobeScan, możemy się dowiedzieć, jakie są priorytety w zakresie zrównoważonego rozwoju wśród firm na świecie. Okazuje się, że nadal, a nawet w jeszcze większym zakresie niż w poprzednich edycjach badania, najistotniejsze kwestie to prawa człowieka i zmiany klimatu. Trendy te znajdują potwierdzenie w najważniejszych wydanych ostatnio dokumentach dotyczących zrównoważonego rozwoju: Celach Zrównoważonego Rozwoju, Porozumieniu klimatycznym z Paryża (COP21) oraz Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka. Branie pod uwagę Celów Zrównoważonego Rozwoju przez polskie firmy znajduje również potwierdzenie w niniejszym raporcie, wydaje się jednak, że nasz rynek pozostaje w tyle za trendami światowymi, jeśli chodzi o 2 ww. obszary – a więc przeciwdziałanie zmianom klimatu i, w szczególności, prawa człowieka. Bardzo istotnym wynikiem badania jest to, że kadra zarządzająca kładzie nacisk na zrównoważony rozwój: niemal połowa firm potwierdziła, że CEO sytuują zrównoważony rozwój w pierwszej piątce swoich priorytetów, co jest też znaczącym wzrostem w porównaniu z badaniem z 2015 r. Autorzy badania sprawdzali również, jakie grupy interesariuszy mają największy wpływ na rozwój kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem w firmach, i okazuje się, że są to konsumenci. Kolejne miejsca zajmują organizacje pozarządowe, inwestorzy, regulatorzy rynku i pracownicy. Jest to istotna wskazówka, być może w związku z tym działania popularyzujące CSR powinny w większym stopniu być skierowane właśnie na konsumentów?

Bardzo ciekawym badaniem dla wszystkich osób zawodowo zajmujących się CSR jest The CR and Sustainability Salary Survey. W roku 2016 zrealizowana została już jego szósta edycja. Wśród niemal 1300 respondentów przeważali mieszkańcy Wielkiej Brytanii (61%) oraz innych krajów europejskich (18%). Z badania wynika, że średnie roczne zarobki w branży CSR to (w przeliczeniu) około 300 tys. zł (wzrost o 8% w stosunku do badania z 2014 r.). Co ciekawe, według danych z badania, konsultanci zarabiają średnio o kilkanaście procent mniej niż osoby pracujące w firmach. Prawdopodobnie w Polsce daleko nam do osiągnięcia tego typu warunków pracy, ale oczywiście branża CSR nie jest tu szczególnym wyjątkiem. Wśród respondentów obie płcie reprezentowane były niemal dokładnie po równo i to również jest coś, co odróżnia polski rynek, na którym na stanowiskach powiązanych z CSR i zrównoważonym rozwojem pracują głównie kobiety. Autorzy badania pytali też o najważniejsze kompetencje, jakie według respondentów mają osoby pracujące w branży CSR. Na pięciu pierwszych miejscach znalazły się: angażowanie interesariuszy, wywieranie wpływu i przekonywanie, planowanie i rozwój strategii, zarządzanie projektami, umiejętności badawcze i analityczne. Bardzo pozytywne jest to, że niezależnie od kwestii płac, praca w CSR przynosi satysfakcję. Około 80% respondentów zadeklarowało, że są zadowoleni z wykonywanej pracy, a jeszcze więcej – bo aż 93% – poleca tę ścieżkę kariery.

Opisane badania

  • Barometr CSR; CSR Consulting, Maison & Partners
  • CSR w praktyce – barometr Francusko-Polskiej Izby Gospodarczej; Francusko-Polska Izba Gospodarczej
  • Ewaluacja programu „Zwiększenie konkurencyjności regionów poprzez społeczną odpowiedzialność biznesu (CSR)”; Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
  • Investing For a Sustainable Future; MIT Sloan Management Review, The Boston Consulting Group
  • State of Sustainable Business Survey; BSR, GlobeScan
  • SRI Study; Eurosif, EY
  • The CR and Sustainability Salary Survey; Acre, Flag, Carnstone
  • Zarządzanie różnorodnością; Forum Odpowiedzialnego Biznesu

Autorzy