Musimy chronić oceany, morza i zasoby morskie oraz wykorzystywać je w sposób zrównoważony

30 września 2020

Oceany zajmują 71% powierzchni Ziemi. Kształtują klimat oraz mają istotny wpływ na jego zmiany absorbując, magazynując i przenosząc ciepło, węgiel i wodę. Oceany są źródłem życia na Ziemi i warunkują jego różnorodność. Ryby i owoce morza stanowią źródło białka dla ponad 3 mld ludzi na całym świecie. Kilkaset milionów jest ekonomicznie uzależnione od gospodarki rybackiej. Dobrobyt środowiskowy, społeczny i ekonomiczny człowieka, nierozerwalnie związany jest ze zdrowiem mórz i oceanów.

Mimo wiedzy na temat oceanów i świadomości ich znaczenia, ludzie od wieków nierozważnie wykorzystują zasoby oceanów i zanieczyszczają je. Zaburzają w ten sposób działania największego siedliska życia na Ziemi, a pośrednio również ekosystemów lądowych. Eksploatacja na tym poziomie nie może być zrównoważona, dlatego w ramach Agendy 2030, opublikowanej przez ONZ, wzywa się do szczególnej ochrony tych zbiorników wodnych i zrównoważonego gospodarowania nimi.

Zanieczyszczenie

Od początku rewolucji przemysłowej poziom kwasowości oceanów wzrósł o 26%. Jest to spowodowane przez ogromnej ilości wchłanianego przez nie dwutlenku węgla. Wpływa to na organizmy je zamieszkujące, które zmuszone są do zużywania większych ilości energii, aby zachować prawidłowe pH. Zakwaszanie oceanów – mimo, że nie doprowadzi do wymarcia wszystkich populacji – może zredukować ich zdolność do wzrostu i odbudowy strat. Co z kolei zagrozi płynnym dostawom dóbr i usług w społecznościach, których gospodarka jest uzależniona od zasobów oceanu.

Innym problemem związanym z oceanami i morzami są ogromne ilości odpadów, jakie do nich co roku trafiają – 8 milionów ton plastikowych odpadów, z czego 236 tysięcy ton stanowi mikroplastik. Jest to ilość równa masie zawartości śmieciarki, wyrzucana do morza co minutę. W 2014 roku stosunek masowy ilości plastików w morzach i oceanach do ryb wynosił 1:5, a do 2050 roku plastiku w tych zbiornikach ma być więcej niż ryb. W okolicach Wielkiej Pacyficznej Plamy Śmieci organizmy morskie, które nie umieją go odróżnić od pokarmu, jedzą więcej plastiku niż swojego naturalnego pożywienia. Kontakt z plastikiem znacznie zwiększa również ryzyko chorób raf koralowych. W sumie na świecie wyprodukowano już ponad 8,3 miliardów ton różnego rodzaju plastików, z czego aż 6,3 miliarda ton to obecnie plastikowe odpady. Jedynie 9% plastikowych śmieci trafia do recyklingu, a 12% kończy życie w spalarniach. Przeważająca większość trafia na składowiska, albo wprost do środowiska naturalnego.

Źródło: https://i2.wp.com/www.green-projects.pl/wp-content/uploads/2018/04/zanieczyszczenie-plastikiem-globalna-produkcja-wykres.png

A jak sytuacja wygląda nad polskim morzem? Nad Bałtykiem leży dziewięć państw, wpływa do niego ponad 20 większych rzek. Trafiają do niego ścieki komunalne, zanieczyszczenia przemysłowe, nawozy chemiczne, pestycydy i herbicydy, detergenty, skażenia wynikłe z zaśmiecenia z powierzchni 1.700.000 km2, zamieszkałej przez około 80 milionów osób. Aby wszystkie te zanieczyszczenia z niego wypłynęły potrzeba okresu życia kolejnego pokolenia. Jednak nie przywróci to pierwotnego stanu – już około 10% powierzchni dna to pustynie morskie (obszary bez życia), a w ciągu 25-30 lat może dojść do całkowitego zniszczenia życia w tym morzu. Dlatego tak ważne jest przeciwdziałanie dalszej nadmiernej eksploatacji wód Morza Bałtyckiego.

Zanieczyszczenie oceanów to wynik ekspansywnej i nierozważnej gospodarki zasobami. Co roku masa produkowanego plastiku się zwiększa, jednocześnie coraz częściej rozmawiamy o tym problemie i jego konsekwencjach. Aby osiągnąć neutralność musimy zgodnie z zadaniem określonym w SDG 14: 14.1 Do 2025 roku zapobiegać i znacznie zmniejszyć poziom wszelkich rodzajów zanieczyszczeń morza, w szczególności powstałych w wyniku działalności na lądzie, w tym śmieci i odpadków żywnościowych zrzucanych do morza.

Ochrona

Opisana wyżej konieczność ochrony wód przed zanieczyszczeniem nie jest jednak jedynym zagrożeniem dla bioróżnorodności w tych zbiornikach. 34,2% łowisk jest przełowionych – wydany przez FAO (Organizację ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ)  raport The State of World Fisheries and Aquaculture 2020, opisujący stan światowych zasobów rybnych wskazuje, że taki odsetek ryb, poławiany jest w sposób niezrównoważony. Z kolei według danych WWF przedstawionych w Living Blue Planet Report 2015, pomiędzy 1970 a 2012 rokiem wielkość morskich populacji zmalała o połowę (49%). Ta pogarszająca się kondycja oceanów i mórz wynika z nadmiernej eksploatacji łowisk, czy nielegalnych i destrukcyjnych połowów. Ma to ogromny wpływ nie tylko na ekosystemy morskie, ale także na życie ludzi od nich uzależnionych. Aby mówić o zrównoważonej przyszłości, musimy zadbać o zrównoważoną gospodarkę oceanów i mórz. Bez tego życie na Ziemi nie będzie w stanie prawidłowo funkcjonować w kolejnych dekadach.

Odpowiedź biznesu

Rola biznesu w doprowadzeniu do skutecznej ochrony oceanów i mórz oraz w zapewnieniu zrównoważonego wykorzystania zasobów morskich jest, oczywiście, bardzo duża. Przykładowo, jeżeli chodzi o zdefiniowaną w SDG 14 konieczność zakończenia przełowienia oraz wyeliminowanie nielegalnych połowów do 2020 r. w celu odtworzenia populacji stad ryb do zrównoważonych poziomów, kluczowe znaczenie ma oferta dostępnych produktów rybnych w sieciach handlowych. Jeżeli detaliści oferować będą w swoich sklepach tylko ryby i owoce morza pochodzące ze zrównoważonych połowów i stabilnych populacji ryb, to ułatwi to świadomym konsumentom odpowiedzialne zakupy. Biznes może pełnić więc rolę stymulującą do zmiany postaw społeczeństwa – mówiła Justyna Zajchowską z Fundacji WWF Polska w rozmowie z Agnieszką Kłopotowską, menedżerką projektów Forum Odpowiedzialnego Biznesu (czytaj całość: https://odpowiedzialnybiznes.pl/artykuly/z-zasobow-morz-i-oceanow-musimy-korzystac-w-sposob-zrownowazony/).

Przykłady realizowanych przez biznes w Polsce działań na rzecz realizacji SDG 14 znaleźć można w wyszukiwarce dobrych praktyk portalu Odpowiedzialnybiznes.pl: https://odpowiedzialnybiznes.pl/dobre-praktyki/?sdgs%5B%5D=2254&ppp=5

Znajdujące się w bazie działania zostały zgłoszone do Raportu “Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki”. 

Obecnie trwa nabór do 19. edycji corocznej publikacji Forum Odpowiedzialnego Biznesu, będącej największym przeglądem inicjatyw z zakresu CSR i zrównoważonego rozwoju, podejmowanych przez firmy w naszym kraju. Do raportu można zgłaszać praktyki nowe i długoletnie. Praktyki nowe to przykłady działań CSR dotychczas niepublikowane w żadnym z raportów Forum Odpowiedzialnego Biznesu, a realizowane w 2020 roku. Praktyki długoletnie opisano przynajmniej raz w dotychczas wydanych raportach i kontynuowane były również w 2020 roku.  Każda firma może zgłosić maksymalnie 10 nowych inicjatyw. Praktyki długoletnie nie są limitowane. Warunkiem ich zakwalifikowania jest z kolei publikacja działania w jednej z poprzednich edycji Raportu “Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki”. 

Dobre praktyki pogrupowane są wg 7 obszarów normy ISO 26000 – są to: ład organizacyjny, prawa człowieka, środowisko, uczciwe praktyki operacyjne, zagadnienia konsumenckie, zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej. Następnie realizowane przez firmy działania są dzielone na kategorie, czyli wiodące tematy w danych obszarach. Liczba praktyk w kategorii oddaje zmiany zachodzące w aktywności firm, ich zaangażowaniu, ale też pokazuje stojące przed nimi wyzwania. Dobre praktyki przedstawione w raporcie pokazane są też w kontekście Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDGs), ogłoszonych przez ONZ w 2015 roku.

Zgłoszenie oraz publikacja dobrych praktyk jest bezpłatna. Ich rejestracji można dokonywać przez formularz: https://odpowiedzialnybiznes.pl/raport2020, do 13 stycznia 2021 roku (włącznie).

Zakwalifikowanie dobrej praktyki wymaga jej zgodności z koncepcją społecznej odpowiedzialności biznesu. Ostatecznej weryfikacji dokonuje Komitet Merytoryczny złożony z przedstawicieli Forum Odpowiedzialnego Biznesu pod przewodnictwem Marzeny Strzelczak prezeski i dyrektorki generalnej FOB.

Więcej informacji na temat: zgłaszania i redakcji praktyk, obsługi formularza oraz ukazania się raportu udzielają menedżerki Forum Odpowiedzialnego Biznesu: Ewa Wojciechowicz (tel. +48 663 020 358; ewa.wojciechowicz@fob.org.pl) oraz Marta Górska (tel. +48 661 295 001, marta.gorska@fob.org.pl).

O Raporcie

Raport „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki” to najważniejsza cykliczna publikacja Forum Odpowiedzialnego Biznesu, wydawana od 2002 roku. Raport jest przeglądem aktywności firm, które zgłosiły swoje działania w zakresie CSR, oraz podsumowuje najważniejsze kwestie związane z odpowiedzialnym biznesem w danym roku w Polsce. W części wprowadzającej znajdują się artykuły i komentarze ekspertów/ekspertek. Stałym elementem publikacji jest także przegląd wybranych artykułów prasowych oraz kalendarium wydarzeń związanych z CSR. Poprzednie edycje dostępne są tutaj >>

Wszystkie praktyki z kolejnych edycji raportu publikowane są w wyszukiwarce dobrych praktyk, dostępnej na stronie: odpowiedzialnybiznes.pl/dobre-praktyki/.